Ορισμός

 

 Η τυπογραφία είναι το μέσο με το οποίο μια γραπτή ιδέα αποκτά οπτική υπόσταση. Μπορεί να περάσει απαρατήρητη ή να ξυπνήσει κρυμμένα πάθη, να αποτελέσει σύμβολο καλλιτεχνικών, φιλοσοφικών και πολιτικών κινημάτων ή να εκφράσει την προσωπικότητα ενός ατόμου, αλλά και μιας επιχείρησης.

"Σελιδοποίηση" είναι η εργασία εκείνη με την οποία τακτοποιούν τους στίχους του κειμένου, τους τίτλους, τα "κλισέ" κλπ. Οι σελίδες κατόπιν κλείνονται με σφικτήρες μέσα σε σιδερένια πλαίσια, σύμφωνα με τους κανόνες της σελιδοποίησης. Για την εκτύπωση χρησιμοποιείται απευθείας η τυπογραφική πλάκα ή κλισέ, που έχουν παρθεί με διάφορους τρόπους (γαλβανοτυπία, στερεοτυπία κλπ.). Στο μεταξύ εκτυπώνονται τα δοκίμια. Κατόπιν παραδίδονται για να διορθωθούν. Η διορθωμένη φόρμα τοποθετείται πάνω στην πλάκα του πιεστηρίου στερεά. Τότε αρχίζει η ετοιμασία: γίνεται η επικόλληση χαρτιών κάτω από τα κλισέ, αν χρειάζεται κι από τα κάτω μέρη του κειμένου, ώστε να ευθυγραμμιστούν τα στοιχεία. Μετά γίνεται η επικόλληση λεπτών φύλλων χαρτιού πάνω στον κύλινδρο του πιεστηρίου, για να εκτυπωθούν τ' ασπρόμαυρα, με πίεση ανάλογη προς την ένταση του χρώματος. Μετά από τη ρύθμιση της μελάνωσης και την εκτύπωση μερικών δοκιμίων, αρχίζει η εκτύπωση. Το χαρτί περνά με πίεση ανάμεσα στον κύλινδρο και τη μελανωμένη φόρμα κι εκτυπώνεται.

Η εκτύπωση μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: σε επίπεδα πιεστήρια και σε κυλινδρικά πιεστήρια ή ταχυπιεστήρια. Στα τελευταία τυπώνονται οι εφημερίδες και τα έντυπα μεγάλης κυκλοφορίας. Παρά το συναγωνισμό των όφσετ και της λινοτυπίας, η παλιά τυπογραφική μέθοδος, εξελιγμένη χάρη στις σύγχρονες τεχνικές κατακτήσεις, διατηρεί την πρώτη θέση στις γραφικές τέχνες. Είναι η πιο απλή κι η πιο γνωστή. Σήμερα υπάρχει μεγάλη ποικιλία στα τυπογραφικά πιεστήρια. Αυτό επιτρέπει την τύπωση κάθε είδους κειμένου. Τυπώνονται από επισκεπτήρια μέχρι μεγάλα περιοδικά και εφημερίδες. Η ποιότητα του χαρτιού συμβάλλει στην ποιότητα της όλης εργασίας.

 

Η τυπογραφία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο ως μία ανακάλυψη που διέδωσε

εύκολα ιδέες και νοήματα σε όλο τον κόσμο. Σε ένα πρώτο επίπεδο η τυπογραφική

έκρηξη όντως άνοιξε τους ορίζοντες του ανθρώπινου μυαλού και διεύρυνε τον

διάλογο μεταξύ των λαών σε μία οικουμενική κλίμακα1. Η δράση της, όμως, είναι

πολύ πιο πολύπλοκη και πολυδιάστατη, αν διερωτηθούμε ποιες ακριβώς ιδέες

διέδωσε, με ποιες τεχνικές και ποιους σκοπούς εξυπηρετούσε.

Το σημαντικότερο αποτέλεσμα της τυπογραφίας ήταν η κατάργηση του

τοπικισμού και του φυλετισμού, κοινωνικά και φυσικά, αλλά και στον χώρο και τον

χρόνο2. Αρχικά, με την ανάπτυξή της, εδραιώθηκαν οι εθνικές γλώσσες που

αποτελούν το σημαντικότερο ίσως όπλο του εθνικισμού για την θεσμοθέτηση των

κοινωνιών. Πέρα από τη διαμόρφωση της κοινής γλώσσας ενός έθνους, η τυπογραφία

κατασκεύασε και μία κοινή ιστορία. Με τα γραπτά ιστορικά κείμενα το έθνος έχει

ένα περήφανο, κοινό παρελθόν, γεγονός που το ανυψώνει και του δημιουργεί στόχους

και προοπτικές. Τέλος, με την διάδοση της τυπογραφίας, ο Τύπος δεν άργησε να

φανεί. Ένα νέο εθνικό εγχειρίδιο γεννιέται χρησιμοποιώντας με τη σειρά του τη

δύναμη της γραπτής γλώσσας για την ανάπτυξη του εθνικού φρονήματος.

Στην παρούσα εργασία ο έντυπος λόγος, ο οποίος αναπτύχθηκε ραγδαία μετά

την ανακάλυψη της τυπογραφίας, θα αντιμετωπιστεί ως ένα από τα σπουδαιότερα

μέσα ανάπτυξης του εθνικισμού.

 

Ιστορία

Η αναπαραγωγή κειμένων σε πολλά αντίτυπα, ένα είδος δηλαδή πρωτόγονης τυπογραφίας, είναι πολύ παλιά τέχνη. Ήδη από την αρχαιότητα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τις σφραγίδες. Από τον 6ο αιώνα μ.Χ. οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν ξύλινες και λίθινες πλάκες για την αναπαραγωγή κειμένων. Πάνω σ' αυτές είχαν σκαλιστεί τα γράμματα του κειμένου. Εκείνο που χαρακτηρίζει την τυπογραφία είναι η επινόηση των κινητών τυπογραφικών στοιχείων, γιατί αυτό συνέβαλε στην πρόοδο και την καταπληκτική εξέλιξή της. Άρα εφευρέτης της τυπογραφίας πρέπει να θεωρηθεί εκείνος που είχε πρώτος την έμπνευση να χρησιμοποιήσει τα κινητά στοιχεία και να επινοήσει την πιεστική μηχανή με την οποία θα εκτύπωνε το κείμενο που έφτιαξε με τα κινητά στοιχεία. Οι ερευνητές δεν συμφωνούν στ' όνομα του εφευρέτη της τυπογραφίας.

Σε βιβλίο του Κινέζου γιατρού Τσιν Κουό (1056), αναφέρεται ότι ο σιδηρουργός Πι Τσενγκ το 1041 κατασκεύασε κινητά στοιχεία, στην αρχή από πηλό, έπειτα μολύβδινα, χάλκινα. Όμως δεν είναι γνωστό αν η εφεύρεση αυτή διαδόθηκε στις άλλες χώρες. Οι ιστορικοί προσπάθησαν να εξακριβώσουν ποιος είναι ο πρώτος εφευρέτης της τυπογραφίας στην Ευρώπη. Οι γνώμες όμως είναι διχασμένες. Άλλοι θεωρούν τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο από τη Γερμανία, άλλοι πάλι το Λαυρέντιο Κόστερ από την Ολλανδία.

Σήμερα αναγνωρίζεται από όλους ότι ο Γουτεμβέργιος ήταν ο πρώτος εφευρέτης της μεταλλικής μήτρας. Με αυτή ήταν πιο εύκολη η κατασκευή των τυπογραφικών στοιχείων. Ο Γουτεμβέργιος απασχολήθηκε με διάφορα πειράματα στο Στρασβούργο και το 1438 είχε δικό του τυπογραφείο με κινητά στοιχεία και πιεστήριο. Για τον Λαυρέντιο Κόστερ, εξάλλου, γνωρίζουμε ότι αυτός εμπνεύστηκε την ιδέα των κινητών στοιχείων, όταν κάποτε διασκέδαζε τ' ανίψια του κατασκευάζοντας ξύλινα γράμματα. Με τα ξύλινα αυτά στοιχεία τύπωσε αργότερα κείμενα μεγαλύτερα.

Αλλά ούτε από την έρευνα των πρώτων έργων που βγήκαν από τα πρώτα τυπογραφεία κατόρθωσαν οι ιστορικοί να συμπεράνουν ποιος ήταν ο πρώτος εφευρέτης ή η πόλη που απέκτησε το πρώτο τυπογραφείο. Αλλά, όπως όλες οι εφευρέσεις, έτσι κι η τυπογραφία στην πραγματικότητα δεν ανήκει "ούτε σ' ένα έτος, ούτε σ' ένα λαό". Ήταν μια ανάγκη, μια αξίωση του πολιτισμού. Γι' αυτό και γίνονταν προσπάθειες σε διάφορες πόλεις κι από διαφορετικά άτομα. Ίσως δεν θα μπορέσουμε ποτέ λοιπόν να κρίνουμε σε ποια από τις τρεις χώρες, Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία, ανήκει η δόξα κι η τιμή της εφεύρεσης.

Πάντως η νέα εφεύρεση ξαπλώθηκε ταχύτατα σ' όλη την Ευρώπη. Με την τυπογραφία η γραπτή σκέψη κι η εικόνα μπορούσαν πια να διατηρηθούν και να κυκλοφορήσουν σε χιλιάδες αντίτυπα, ώστε να γίνουν προσιτές στον πολύ κόσμο. Η τυπογραφία έφερε ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας κι άνοιξε νέα εποχή. Την αρχική τεχνική, με τα ανάγλυφα στοιχεία, ακολούθησαν νέοι τρόποι: η χαλκογραφία με κοίλα στοιχεία, η λιθογραφία. Από τη φωτογραφία γεννήθηκε η φωτοχαρακτική. Οι φωτομηχανικές μέθοδοι έκαναν δυνατή την εκτύπωση εικόνων πολύχρωμων. Στις αρχές του αιώνα μας εμφανίστηκαν η μέθοδος "όφσετ" κι η λινοτυπία. Διαδόθηκαν ταχύτατα στην εκτύπωση περιοδικών και καταλόγων. Η τυπογραφία, η λινοτυπία και το "όφσετ" σήμερα είναι οι τρεις κύριοι τρόποι εκτύπωσης.

Έγχρωμες ή ασπρόμαυρες εκτυπώσεις γίνονται όχι μόνο σε χαρτί, αλλά και σε υφάσματα, σε πλαστικές ύλες, σε μέταλλα κλπ. Από το πρώτο χειροκίνητο πιεστήριο μέχρι τα σύγχρονα ταχυπιεστήρια, τα τυπογραφικά μηχανήματα έχουν υποστεί άπειρες μεταβολές. Συνεχώς τελειοποιούνται. Κάθε χρόνο δημιουργούνται νέοι τύποι, που ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες βιομηχανικές ανάγκες.

 

 

Η τυπογραφία στην Ελλάδα

Η εισαγωγή της τυπογραφίας στην Ελλάδα έγινε κατά το 19ο αιώνα, εξαιτίας της τουρκοκρατίας. Μέχρι τότε τα βιβλία που κυκλοφορούσαν στη χώρα μας τυπώνονταν στη Βενετία, στο Παρίσι και στη Βιέννη. Το πρώτο τυπογραφείο ιδρύθηκε στη Χίο. Από εδώ εκδόθηκε η "Ελληνική Γραμματική" του Νεόφυτου Βάμβα, το 1821. Καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1822. Το ίδιο έγινε και με το τυπογραφείο της Κυδωνίας. Η επίσημη τυπογραφία στη χώρα μας, "η Τυπογραφία της Διοίκησης", οργανώθηκε από τις πρώτες Κυβερνήσεις της Επανάστασης του 1821 για την έκδοση της εφημερίδας της Κυβέρνησης, διδακτικών βιβλίων, κυβερνητικών αποφάσεων κλπ. Η τυπογραφία εδώ δεν μπόρεσε να εξελιχτεί κατά το 19ο αιώνα γιατί η εσωτερική κατάσταση ήταν δύσκολη. Μόνο κατά τον 20ο αιώνα και κυρίως μετά το Β' Παγκόσμιο πόλεμο προόδευσε. Σήμερα μπορεί να συναγωνιστεί την ξένη τυπογραφία.

 

 

 

 

 

Ο εθνικός Τύπος

Η συμβολή του Τύπου είχε εξίσου σημαντική σημασία στην ανάπτυξη της εθνικής

αυτό-συνειδητοποίησης των ατόμων. Με την εξέλιξη της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα,

ξεκίνησε και η παραγωγή και διακίνηση των πρώτων ειδήσεων σε τυπωμένα

πληροφοριακά φυλλάδια με άτακτη περιοδικότητα. Τον 16ο αιώνα, εμφανίστηκαν

και οι πρώτες περιοδικές εκδόσεις ειδήσεων και πληροφοριών, ακόμη και

εβδομαδιαίες εφημερίδες. Οι πρώτες αυτές μορφές εφημερίδων αναφέρονταν αρχικά

σε εξωτερικές κυρίως ειδήσεις απομακρυσμένων τόπων, όμως αργότερα

εξειδικεύτηκαν και στις εσωτερικές ειδήσεις.

Αυτή η ενημέρωση για τα εξωτερικά γεγονότα συνέβαλε βέβαια στην

αντίληψη και ενός άλλου κόσμου πέρα από τον στενό χώρο των ατόμων, παράλληλα

όμως έδινε την αίσθηση στους αναγνώστες ότι είχαν κάτι κοινό μεταξύ τους. Η

γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι εφημερίδες ήταν η επικρατούσα διάλεκτος και άρα

αυτή που μπορούσαν να καταλάβουν οι περισσότεροι, γεγονός που κάνει τον Τύπο

εθνικό εγχειρίδιο, στοιχείο εθνικής συνείδησης που χρησιμοποιεί την γλώσσα χωρίς

να χρειαστεί να πάει κανείς στο σχολείο. Προσφέρει ένα σύστημα επικοινωνίας, όπου

ο αναγνώστης αισθάνεται μέλος μιας διευρυμένης εθνικής κοινωνίας. Ισχυροποιεί την

αίσθηση του ανήκειν σε ένα έθνος.

Για αυτό το λόγο άλλωστε οι εφημερίδες ενημερώνουν για τον χώρο

αναφοράς του κοινού, το έθνος, ακόμα κι αν τα γεγονότα συμβαίνουν πολύ μακριά

του. Τα άτομα ταυτίζονται με αυτά κι ας μην έχουν καμία άμεση επαφή με την

καθημερινότητά τους. Υπάρχουν αμέτρητα παραδείγματα που δηλώνουν την

εθνικιστική διάσταση των εφημερίδων ανά την ιστορία, γεγονός που δεν σχετίζεται

πια με το ποια διάλεκτο χρησιμοποιούν, αλλά με την ίδια τη χρήση της γλώσσας και

τον τρόπο παρουσίασης των ειδήσεων. Γεγονότα κυρίως της εξωτερικής πολιτικής

μίας χώρας προβάλλονται συχνά με ιδιαίτερα εθνικιστικό τρόπο από τον Τύπο,

προκαλώντας έντονα την εξύψωση του εθνικού φρονήματος του λαού και ίσως

εξαγριώνοντάς τον ακόμη προς άλλα έθνη για θέματα εξωτερικής πολιτικής και

διπλωματίας. Οι συνέπειες αυτής της τακτικής των εφημερίδων μπορεί να αποβούν

κρίσιμες ακόμη και για τις σχέσεις μεταξύ των κρατών. Το σίγουρο είναι πάντως πως

έχει επιτευχθεί η «ένωση» του έθνους.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η Τυπογραφική Μέθοδος

 

Η τυπογραφική μέθοδος εκτύπωσης έχει τις ρίζες της στην αρχαία Κίνα, όπου δημιούργησαν τις πρώτες εκτυπώσεις σε ύφασμα και σε χαρτί, από ανάγλυφες ξύλινες πλάκες και κινητά πήλινα τυπογραφικά στοιχεία, την εποχή της δυναστείας, των Huan Chain, (History of Print in Ancient China, 2000).

Μετά από 10 αιώνες, ο Ι. Γουτεμβέργιος, βελτιστοποίησε-εξέλιξε, το κράμα των μεταλλικών στοιχείων και δημιούργησε το τυπογραφικό πιεστήριο. Από το 1456 και έως σήμερα η μέθοδος της τυπογραφίας εξελίχθηκε μόνο από την τεχνολογία του ηλεκτρισμού και την ηλεκτρονική. Συνεχίζει στην βασική ανάγλυφη τεχνική,μέθοδο εκτύπωσης.

Έχει προσφέρει-εκτυπώσει, αρκετά εκατομμύρια (τίτλους) έντυπα, από τα οποία τα περισσότερααλαιά), έχουν συλλεκτική αξία. Έως το 1920 είχε την πρωτοπορία στην αναπαραγωγή της έντυπης επικοινωνίας,(σε εφημερίδεςεριοδικά, βιβλία, διαφημιστικά έντυπα, καρτελάκια, κ.λπ.), ενώ στην βιομηχανική εκτύπωση (από το 1930) δραστηριοποιήθηκαν από την παραγωγική διαδικασία των συσκευασιών,οι μέθοδοι της όφσετ, η φλεξογραφία και η βαθυτυπία.
Η παραγωγικότητα της εκτυπωτικής μεθόδου (σε όρθιο ή επίπεδο πιεστήριο), είναι μέτριας έως μικρής παραγωγικότητας, σε σχέση με τις νεότερες εκτυπωτικές μεθόδους. Η ποιότητα απόδοσης μίας εικόνας με ράστερ είναι χαμηλής-απόδοσης, ανάλυσης (24 γραμμές /εκατοστό), με αποτέλεσμα να μην αποδίδονται με ευκρίνεια, οι φωτογραφίες από το μεταλλικό κλισέ ( ανάγλυφη εκτυπωτική μήτρα).

Η περίπτωση της κυλινδρικής τυπογραφίας, έχει μεγάλη παραγωγική ικανότητα αλλά χρησιμοποιείται κυρίως στην περίπτωση της παραγωγής εφημερίδων. Έχει χαμηλή ποιοτική απόδοση στις φωτογραφίες και σπάνια ποιοτικό έγχρωμο (4χρωμο), εκτυπωτικό αποτέλεσμα. Η κυλινδρική τυπογραφία έχει σήμερα καταργηθεί στην Ευρώπη και στην Αμερική, λόγω της απουσίας πρωτογενών υλικών κατασκευής (π.χ. αμιάντου στις μήτρες στερεοτυπίας) και του αυξημένου κοστολογίου παραγωγής και ποιότητας. Η κυλινδρική τυπογραφία χρησιμοποιείται στην εκτύπωση μικρού σχήματος εργασιών, κυρίως ετικετών, ( μέθοδος letterpress) και χρησιμοποιεί φωτοολυμερικά κλισέ.

 

 

 

Χαρακτηριστικά της τυπογραφικής μεθόδου

Μήτρα εκτύπωσης

Η μήτρα εκτύπωσης αποτελείται από ανάγλυφα τυπογραφικά στοιχεία, τα οποία κατάλληλα στοιχειοθετημένα, σχηματίζουν σε στοίχιση τις λέξεις, τις αράδες και τα κείμενα, τα οποία και αποτελούν την εκτυπωτική μήτρα. Η στοιχειοθέτηση γίνεται από τα στοιχεία τα οποία είναι μη αναγνώσιμα. Αυτό συμβαίνει γιατί η εκτύπωση γίνεται απευθείας στο χαρτί σε αναγνώσιμο κείμενο.

Η στοιχειοθέτηση των κειμένων στην αρχή γινόταν με το χέρι,μετά την κατασκευή της στοιχειοθετικής μηχανής, με μηχανική στοιχειοθεσία αράδων-χύτευση ολόκληρης αράδας,(λινοτυπία) και στο τέλος του 1950 με την μονοτυπία,σε στοιχειοθεσία με ένα-ένα τα στοιχεία μονόχυτα. Η κατασκευή των στοιχείων (χύτευση)με την λινοτυπία, γινόταν από το ίδιο μηχανικό σύστημα, όπου υπήρχε το κλαβιέ κτυπήματος - γραψίματος του κειμένου και στην συνέχεια παράλληλα, εγένετο η χύτευση των στοιχείων σε ενιαία γράμμα, (αράδα).Στη μονοτυπία η στοιχειοθεσία δημιουργείτο σε κλαβιέ με ειδικό σύστημα τρυπήματος μιας χαρτοταινίας. Η ανάγνωση της χαρτοταινίας και η χύτευση γινόταν,σε ξεχωριστό μηχανισμό,με χύτευση ένα ένα τα στοιχεία.

Η ταξινόμηση-σύνθεση, των σελίδων του βιβλίου,(δηλαδή τα στοιχειοθετημένα κείμενα σε σειρά ανάγνωσης - layout στο τυπογραφικό), εγένετο με το χέρι σε ειδικό διαμορφωμένο τραπέζι από μάρμαρο.


Τυπογραφικά μελάνια

Η τυπογραφική μελάνη είναι το πρωταρχικό στοιχείο για την εκτυπωτική διαδικασία. Αποτελείται από την χρωστικήιγμέντα), έλαια και βερνίκι καθώς, στεγνωτικά και πρόσθετα διαλυτικά. Έχει ελαιώδη μορφή και το χαρακτηριστικό της είναι ότι δεν στεγνώνει από μόνη της, αλλά από την συμπίεση και την αποροφητικότητα, με το χάρτινο υπόστρωμα. Στεγνώνει με απορρόφηση-εξάτμιση ή οξείδωση ή με πολυμερισμό,(νέας τεχνολογίας μελάνες).Για την ολοκληρωμένη και επιτυχή διαχρονική εκτύπωση, πρέπει η εκτυπωμένη επιφάνεια (υπόστρωμα), να έχει αντίστοιχες ιδιότητες δεκτικότητας και συμβατότητας με την μελάνη.

 

Τυπογραφικές μηχανέςρέσες)

Το όρθιο τυπογραφικό πιεστήριο αποτελείται από μία κινητή πλάκα πίεσης και την σταθερή βάση τοποθέτησης του πλαισίου της τυπογραφικής πλάκας-φόρμας και τα κύλινδρα μελάνωσης.

Αποτελείται από τον χώρο του μελανείου,(με σύστημα ρύθμισης της ποσότητας παροχής της μελάνης), τον μεταδότη κύλινδρο και τα κύλινδρα μελάνωσης της τυπογραφικής πλάκας. Αποτελείται από το επίπεδο τμήμα της τοποθέτησης και σύσφιξης της μήτραςλάκας και τον κύλινδρο πίεσης. Επίσης αποτελείται από το πατάρι εισαγωγής του χαρτιού και το πατάρι εξαγωγής των εκτυπωμένων φύλλων.

Η εκτύπωση επιτυγχάνεται μέσα από το ανάγλυφο τμήμα, σημείο (οφθαλμός) του τυπογραφικού στοιχείου ή του κλισέ. Η εκτύπωση δημιουργείται, μέσα από πίεση του μελανωμένου οφθαλμού του στοιχείου,ή του κλισέ και εκτυπώνεται, στην επιφάνεια του χαρτιού. Χρησιμοποιούνται μελάνες οι οποίες στεγνώνουν με απορρόφηση και εξάτμιση. Είναι φθηνή μέθοδος εκτύπωσης και εκτυπώνει διάφορα υποστρώματα, π.χ. χαρτιά, χαρτόνια, δέρμα και άλλες ειδικές, συμβατές με την μελάνη, επιφάνειες.

Αποτελείται από κυλινδρική μήτρα εκτύπωσης (κλισέ στερεοτυπίας)ή φωτοπολυμερικό κλισέ και το υπόστρωμα εκτύπωσης το οποίο είναι σε ρολό. Το κλισέλαστικό φωτπολυμερικό υλικό), δημιουργείται με φωτοπολυμερισμό και εμφάνιση, σε διάφορες επίπεδες επιφάνειεςάχη και σκληρότητες. Εφαρμόζεται σε κυλινδρικές μηχανές (μικρού σχήματος-διαστάσεις ) για εκτύπωση ετικετών.

Η τυπογραφική μέθοδος, χρησιμοποιείται σήμερα σε πολύ λίγα εργαστήρια. Ειδικότερα στην μηχανική στοιχειοθεσία(στην Ελλάδα), υπάρχουν ελάχιστα εργαστήρια, τα οποία στοιχειοθετούν και εκδίδουν με αυτή τη μέθοδο,σε συλλεκτικές εκδόσεις (στην στοιχειοθεσία κειμένου) και με τυπογραφική μέθοδο εκτύπωσης, για περιορισμένη συλλεκτική παραγωγή.

 

 

 

 

 

Τεχνολογία

Λινοτυπία

Μέθοδος στοιχειοθεσίας. Ο λινοτύπης χτυπά το κείμενο που πρόκειται να τυπωθεί στο πληκτρολόγιο (α). Με κάθε χτύπημα κατεβαίνει από το μαγκαζίνο (β) η αντίστοιχη μήτρα (γ), που μαζί με τις άλλες που ακολουθούν, σχηματίζει κάθε αράδα (δ).
Επακολουθεί η μεταφορά μετάλλου στο χυτήριο (ε) και ο σχηματισμός της αράδας, η οποία στη συνέχεια στερεοποιείται και βγαίνει σε ειδική υποδοχή, δίπλα στο πληκτρολόγιο. Στη συνέχεια ακολουθεί η διαδικασία της σελιδοποίησης του κειμένου, της διόρθωσης και της εκτύπωσης.
Η εμφάνιση της μονοτυπίας και αργότερα της φωτοσύνθεσης περιόρισαν τη χρήση της λινοτυπίας κυρίως στην έκδοση εφημερίδων.

 

 

 

 

 

 

Σχηματική παράσταση λινοτυπικής μηχανής. α) πληκτρολόγιο, β) μαγκαζίνο, γ) μήτρες χαρακτήρων, δ) συνθετήριο, ε) χυτήριο.

Φωτοσύνθεση

Στη φωτοσύνθεση, το κείμενο πληκτρολογείται σε μία φωτοστοιχειοθετική μηχανή και ταυτόχρονα "χαρακτηρίζεται" από το χειριστή ως προς το μέγεθος και τη γραμματοσειρά του.
Στη συνέχεια το κείμενο αυτό τυπώνεται σε μια κορδέλα χαρτιού, την οποία ο σελιδοποιός προσαρμόζει στο μέγεθος της σελίδας του εντύπου.
Η σελίδα φωτογραφίζεται και εμφανίζεται σε πολυεστερικό χαρτί ή φιλμ.
Το φιλμ αυτό χρησιμοποιείται κατόπιν για εκτύπωση σε μηχανή όφσετ.

 

 

 

 

Η βασική διαδρομή παραγωγής και χρήσης φωτοστοιχειοθετημένου υλικού.

 

Βαθυτυπία (Γκραβούρα)

Στην Γκραβούρα τα μέρη που θα τυπωθούν χαράζονται μέσα στην πλάκα και είναι χαμηλότερα από τα άλλα. Γεμίζονται με μελάνι, το οποίο μεταφέρεται στο χαρτί με την εφαρμογή πίεσης και αναρρόφησης.
Η εκτύπωση γκραβούρας είναι μια διεργασία, κατά την οποία η μεταφορά μελανιού στο χαρτί επιτυγχάνεται από μικρές εγκοπές, οι οποίες είναι βυθισμένες μέσα στην εκτυπωτική επιφάνεια.
Καθώς το βάθος ή και το πλάτος των εγκοπών ενδέχεται να ποικίλει, μεταφέρονται διαφορετικές ποσότητες μελανιού στα διάφορα σημεία, ώστε να επιτυγχάνονται λεπτές διαφοροποιήσεις στον τόνο.

 

 

Βασικές αρχές βαθυτυπίας.

 

Μέθοδος Όφσετ

Τυπογραφική μέθοδος κατά την οποία η εκτύπωση κειμένων και εικόνων δεν γίνεται με τυπογραφικά στοιχεία, αλλά με φωτοχημική δράση.
Κατά τη μέθοδο αυτή, αρχικά φωτογραφίζονται τα κείμενα σε ειδικό φιλμ και στη συνέχεια το φιλμ τοποθετείται πάνω σε μια φωτοευαίσθητη πλάκα, η οποία εκτίθεται στο φως. Μ' αυτόν τον τρόπο το κείμενο του φιλμ μεταφέρεται φωτοχημικά στη λιθογραφική πλάκα, η οποία συγκρατεί το μελάνι στα σημεία που πρόκειται να τυπωθούν, ενώ στα υπόλοιπα σημεία που θα μείνουν κενά συγκρατεί μόνο νερό.
Στη συνέχεια το περιεχόμενο της πλάκας μεταφέρεται σ' έναν ελαστικό κύλινδρο, απ' τον οποίο γίνεται τελικά η εκτύπωση στο χαρτί.

 

 

 

     Αριστερά: διάγραμμα βασικού μηχανισμού της offset λιθογραφίας. Δεξιά: Μικρή offset μηχανή κάθετης σχεδίασης.

 

Μονοτυπία

Μέθοδος στοιχειοθεσίας, μεταγενέστερη της λινοτυπίας. Στη μονοτυπία το κείμενο γράφεται πάνω σε χάρτινη ταινία με μικρές τρύπες. Οι ταινίες αυτές περνάνε μετά από το χυτήριο, όπου γίνεται σε χωριστά σημεία το χύσιμο του κειμένου.
Το αποτέλεσμα της στοιχειοθεσίας με μονοτυπία είναι καλύτερο ποιοτικά από της λινοτυπίας και οι διορθώσεις γίνονται πιο εύκολα, είναι όμως μέθοδος ακριβή και επειδή ο αριθμός των γραμμάτων που περιέχει η κάσα της μηχανής είναι περιορισμένος, πρέπει να σταματάει η μηχανή και να διαλύονται οι μήτρες που έχουν ήδη τυπωθεί.
Σήμερα, τόσο η μονοτυπία όσο και η λινοτυπία έχουν αντικατασταθεί από τη φωτοσύνθεση.

`

 

 

 

`

 

 

Αφαίρεση μεμονωμένων χαρακτήρων από μονοτυπική στοιχειοθετική μηχανή.

Λιθογραφία

Αρχικά, το είδωλο του αντικειμένου που θέλουμε να εκτυπώσουμε σχεδιάζεται με λιπαρό μολύβι πάνω στη λιθογραφική πλάκα και στη συνέχεια η πλάκα υγραίνεται. Όταν κατόπιν απλωθεί λιπαρή μελάνη στην πλάκα, το νερό την εμποδίζει να διαβρέξει όλα εκείνα τα σημεία που δεν έχουν σχεδιαστεί και έτσι αυτή συγκεντρώνεται στα σημεία που θέλουμε να εκτυπώσουμε.
Η σύγχρονη λιθογραφική εκτύπωση γίνεται με το σύστημα όφσετ, δηλαδή η πλάκα δεν μεταβιβάζει το μελάνι απευθείας στο χαρτί, αλλά πρώτα αποτυπώνει την απεικόνιση σε έναν λαστιχένιο κύλινδρο, από τον οποίο η απεικόνιση τυπώνεται στο χαρτί.

 

 

Στη διπλανή εικόνα παρουσιάζεται ένα Όφσετ Λιθογραφικό Πιεστήριο.

 

Ξηρογραφία

Η ξηρογραφία εφευρέθηκε το 1938 από τον Αμερικάνο φυσικό και δικηγόρο Τσέστερ Κάρλσον (Chester Carlson), ο οποίος την ονόμασε ηλεκτροφωτογραφία.
Η συσκευή του Κάρλσον χρησιμοποιούσε πλάκες φορτισμένες με στατικό ηλεκτρισμό, πάνω στις οποίες "φωτογράφιζε" το προς εκτύπωση αντικείμενο. Στα σημεία που έπεφτε φως, το στατικό φορτίο καταστρεφόταν, ενώ στα υπόλοιπα έμενε άθικτο. Κατόπιν διασκόρπιζε πάνω στην πλάκα μία ειδική μαύρη σκόνη (toner) την οποία συγκρατούσαν τα φορτισμένα μόνο σημεία της πλάκας. Με τον τρόπο αυτό το είδωλο μπορούσε να μεταφερθεί σε χαρτί, για την παραγωγή ενός αντιτύπου.
Οι πρώτες εμπορικές συσκευές ξηρογραφίας εμφανίστηκαν το 1960. Τα σημερινά φωτοαντιγραφικά μηχανήματα στηρίζονται στην ίδια βασική αρχή, η δε διαδικασία έχει βελτιστοποιηθεί.

 

 

 

 

 

 

Το πρώτο «αυτόματο» φωτοαντιγραφικό (1940).

 

 

 

 

 

 

 

 

Η ΧΑΡΑΚΤΙΚΗ

Οιοικογένειες

Τα χαρακτικά ταξινομούνται ανάλογα με το ποια σημεία της επεξεργασμένης πλάκας / μήτρας δέχονται το μελάνι ή / και πως μεταφέρεται το μελάνι από τη μήτρα στο χαρτί:

Βαθυτυπία: Εμφανίστηκε στην Ευρώπη το 15ο αιώνα. Τυπώνονται τα σημεία που εισέχουν στην πλάκα, δηλαδή που χαράχθηκαν.

Στην βαθυτυπία το μελάνι μπαίνει μέσα στις σχισμές και τα κοιλώματα που χαράχθηκαν (δηλαδή τα σημεία που αφαιρέθηκαν) στη συνήθως μεταλλική πλάκα και σκουπίζεται προσεκτικά από την επιφάνεια της. Η χάραξη της εικόνας δημιουργείται με τη βοήθεια μηχανικών (βελονογραφία, χαλκογραφία με καλέμι, ξεστή χαλκογραφία...) ή χημικών (οξυγραφία, τονική οξυγραφία...) μέσων. Το τύπωμα φαίνεται ανάγλυφο λόγω της μεγάλης πίεσης που εξασκείται για να μπει το χαρτί στις χαράξεις. Η παράσταση τυπώνεται αντίστροφα. Ανήκουν σαυτή την κατηγορία: η χαλκογραφία και η οξυγραφία.

Διατυπία / Μέθοδος των διάτρητων οθονών: Σύγχρονη μέθοδος. Το μελάνι και τα χρώματα περνούν μέσα από μία ειδική γάζα τεντωμένη σε τελάρο και επεξεργασμένη για να τυπωθεί η παράσταση, δηλαδή τα σημεία όπου οι πόροι της γάζας είναι ανοικτοί.

Μία λεπτή μεταξωτή ή μεταλλική η σύνθετη επιφάνεια, από ένα υλικό που σχηματίζει σαν κόσκινο φέρει την παράσταση Στους ανοικτούς πόρους της επιφάνειας περνάει στο χαρτί, που τοποθετείται κάτω, το μελάνι που απλώνεται πάνω της. Όπου δεν υπάρχει σχέδιο, οι πόροι κλείνουν με διάφορες μεθόδους και δεν αφήνουν το μελάνι να περάσει. Η παράσταση ΔΕΝ τυπώνεται αντίστροφα. Ανήκει σαυτή την κατηγορία η μεταξοτυπία.

Επιπεδοτυπία: Εμφανίστηκε στο τέλος του 18ου αιώνα. Δεν μπορεί κανείς να μιλήσει κυριολεκτικά για χαρακτική για τις μεθόδους που ανήκουν σαυτή την κατηγορία, αφού δεν χαράσσεται η μήτρα. Τυπώνεται η παράσταση που βρίσκεται σχεδιασμένη ή / και ζωγραφισμένη στο ίδιο επίπεδο με την πλάκα

Η εικόνα και οι αρνητικές περιοχές βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, και η πλάκαέτρα ή μέταλλο) ετοιμάζεται χημικά για να δεχτεί το μελάνι μόνο στα σημεία οπού βρίσκεται η παράσταση. Η παράσταση τυπώνεται αντίστροφα. Σαυτή τη κατηγορία ανήκει η λιθογραφία και η μονοτυπία, που είναι απλή μεταφορά του μελανιού / της μπογιάς από τη πλάκα στο χαρτί.

Υψιτυπία: Η παλαιότερη εκτυπωτική μέθοδος (Τα πρώτα χαρακτικά που σώζονται στη Δύση είναι του 14ου αιώνα). Τυπώνονται τα σημεία που εξέχουν από την πλάκα. Χαράσσοντας ο καλλιτέχνης αφαιρεί από την επιφάνεια τα σημεία που θέλει να βγουν άσπρα. Στην υψιτυπία τυπώνεται ό, τι εξέχει από την πλάκα, το μελάνι απλώνεται στα ανάγλυφα που σχηματίστηκαν στην πλάκα (δηλαδή στα τμήματα που δεν αφαιρέθηκαν). Ταεξέχονταμπορούν να αντιστοιχούν ή στην παράσταση, ή στο φόντο της παράστασης. Η παράσταση τυπώνεται αντίστροφα. Ανήκουν σαυτήν την κατηγορία η ξυλογραφία και το λινόλεουμ.

Κύριες τεχνικές της χαρακτικής, ανάλογα με το υλικό της πλάκας ή / και τον τη μέθοδο επεξεργασίας της. Μετά την επεξεργασία της, η μήτρα μελανώνεται και τυπώνεται με το χέρι ή σε ειδικό (ανάλογα με την οικογένεια στην οποία ανήκει) πιεστήριο .

Βελονογραφία / Ξηρή ακμή / Ξηρή βελόνα: Τεχνική της ξηρής / μηχανικής χάραξης για την οποία ο χαράκτης χρησιμοποιεί σαν βασικό εργαλείο τη βελόνα, πουγρατσουνίζειτη μεταλλική πλάκα.. Χαρακτηρίζεται από τις βελούδινες γραμμές του χαρακτικού λόγω των γρεζιών (των ρινισμάτων του μετάλλου όταν σπρώχνεται από τη βελόνα ), που κρατούν το μελάνι.

Κολλαγραφία / Κολλογραφία: Μία μεταλλική επιφάνεια καλύπτεται με κόλλα, και πάνω τοποθετούνται ελαφρώς ανάγλυφα αντικείμενα. Μπορούν να μελανωθούν και να τυπωθούν είτε ταεισέχοντα” (βαθυτυπία), είτε ταεξέχοντα” (υψιτυπία) της πλάκας.

Λιθογραφία (): Η λιθογραφία βασίζεται στη χημική αντίδραση λίπους και νερού. Όπου υπάρχει λίπος, η πλάκα δέχεται το λιπαρό μελάνι εκτύπωσης, αλλά όπου δεν υπάρχει λίπος και είναι υγρή η πλάκα δε δέχεται το εκτυπωτικό μελάνι. Ο χαράκτης σχεδιάζει το έργο του πάνω σε μια ασβεστολιθική πλάκα με λιπαρό μολύβι  ή χημικό μελάνι. Ύστερα στερεώνει το σχέδιο με διάλυμα αραβικής γόμας σε νερό και νιτρικού οξέος. Ύστερα πλένει την πλάκα με νερό. Tο νερό, λόγω του λίπους, δε στέκεται στα σημεία της πλάκας που φέρουν το σχέδιο, αλλά μπαίνει στα μη σχεδιασμένα σημεία. Το λιπαρό εκτυπωτικό μελάνι το δέχεται μόνο το σχέδιο.

Λινόλεουμ / Λινοτυπία: Το σχέδιο χαράσσεται σε μια μήτρα από πλαστικό υλικό (το βασικό εργαλείο είναι η γούζα). Η τεχνική είναι η ίδια με την τεχνική της ξυλογραφίας.

Μεικτή τεχνική: Υπάρχουν διάφορες μεικτές τεχνικές, Είτε συνδυασμός διαφορετικών επιφανειών χάραξης για την παραγωγή ενός έργου (λιθογραφία με οξυγραφία, μεταξοτυπία με ξυλογραφία...) είτε εκτύπωση και τωνεισεχόντωνκαι των εξεχόντωντης ίδιας πλάκας.

Μεταξοτυπία: Μπορεί να γίνει η παράσταση στη μεταξοτυπική γάζα με μία από τις παρακάτω μεθόδους:

  Μέθοδος με καθάρισμα: Το σχέδιο σχεδιάζεται με λιθογραφικό μολύβι ή μελάνι. Ύστερα η γάζα καλύπτεται με ειδική γόμα που εξαφανίζεται με το σχέδιο όταν καθαρίζεται η γάζα με βενζίνη έτσι ώστε το μελάνι να περάσει από τους πόρους που έμειναν ανοικτοί.

 Μέθοδος της γόμας: Το σχέδιο εκτελείται αρνητικά με ειδική γόμα στην επιφάνεια της γάζας. Η γόμα δεν αφήνει το μελάνι να περάσει από τα μέρη που έχει καλύψει.

  Μέθοδος της φωτομεταφοράς: Ένα φωτοευαίσθητο μείγμα απλώνεται στη γάζα, ύστερα ζελατίνες ή φιλμ με το σχέδιο μπαίνουν στην επιφάνειά της γάζας, η οποία φωτίζεται. Το φως σκληραίνει το μείγμα στα ακάλυπτα σημεία του σχεδίου και κρατάει ανοικτούς τους πόρους της γάζας, τα σημεία που βρίσκονται κάτω από τις ζελατίνες ή τα φιλμ.

Μονοτυπία:Ζωγραφικήτεχνική. Μ΄ αυτή τη μέθοδος τυπώνονται μοναδικά κομμάτια. Πάνω σε μία μεταλλική ή πλαστική ή γυάλινη πλάκα ο καλλιτέχνης ζωγραφίζει με λάδια και τυπώνει αμέσως.

Ξεστή χαλκογραφία / Ξεστό / Μαύρη τεχνική / Μezzotint: Μέθοδος της ξηρής χαλκογραφίας. Η μεταλλική λεία επιφάνεια της πλάκας τραχύνεται με ειδικό εργαλείο (αν τότε η πλάκα μελανωθεί, το μελάνι θα μπει στις αμέτρητες κουκκίδες και το χαρτί θα τυπωθεί μαύρο). Ύστερα μένα ξυστήρα η πλάκα ξύνεται για να φτάσει σε τονικές διαβαθμίσεις του άσπρου, με έντονο ξύσιμο, και του μαύρου, με το ελαφρύ. Λειαίνεται η πλάκα για να βγει το καθαρό άσπρο. Δηλαδή η πλάκα δουλεύεται από το μαύρο προς το άσπρο.

Ξυλογραφία: Η πλάκα χαράσσεται και μελανώνονται τα μη χαραγμένα σημεία της. Συνήθως, η εικόνα δημιουργείται από την χάραξη των σημείων που δεν είναι το σχέδιο και κάποτε από την χάραξη των σημείων που αντιστοιχούν στο σχέδιο. Η χάραξη γίνεται είτε σε μια πλάκα από πλάγιο ξύλο (η φέτα εγκάρσια κομμένη από τον κορμό του δέντρου) ή κοντραπλακέ είτε σε μια πλάκα από όρθιο ξύλο (το ξύλο που είναι κομμένο στην κατεύθυνση του κορμιού).

Οξυγραφία: Η χάλκινη, τσίγκινη ή ατσαλένια πλάκα καλύπτεται με ειδικό βερνίκι, που ξύνεται με βελόνες. Ύστερα χαράσσεται χημικά στα απογυμνωμένα σημεία της από το οξύ μέσα στο οποίο βυθίζεται Η οξείδωση επαναλαμβάνεται όσες φορές το θέλει ο χαράκτης, για να πετύχει πιο βαθιές χαράξεις που θα τυπωθούν πιο μαύρες. Κάθε φόρα καλύπτονται με βερνίκι τα σημεία που οξειδώθηκαν, για να σταματήσει η οξείδωση. Αφού καθαριστεί η πλάκα από το βερνίκι., μελανώνεται.

Τονική οξυγραφία / Ακουατίντα: Η χάλκινη πλάκα πουδράρεται με κόκκους κολοφωνίου ή ασφάλτου, που δεν επηρεάζονται από το οξύ. Αυτοί οι κόκκοι, θερμαινόμενοι, κολλούν στην επιφάνειά της , αφήνοντας και μέρη ακάλυπτα μεταξύ τους. Η πλάκα βυθίζεται στο νιτρικό οξύ, πουτρώειτα διάκενα των κόκκων. Καλύπτοντας με βερνίκι και βυθίζοντας, επανειλημμένα, την πλάκα στο οξύ, ο χαράκτης μπορεί να πετύχει τονικές διαβαθμίσεις. Η δουλειά στην τονική οξυγραφία γίνεται από τις πιο ανοικτές προς τις πιο σκούρες διαβαθμίσεις. Αφού καθαριστεί η πλάκα από το βερνίκι., μελανώνεται.

Χαλκογραφία: Λέγεται χαλκογραφία η χαρακτική πάνω σε μεταλλική πλάκα (συνήθως από χαλκό, αλλά και από ατσάλι, τσίγκο ή αλουμίνιο), με ή χωρίς χημικό μέσο, όταν η πλάκα τυπώνεται βαθυτυπία.

Η χαλκογραφία με καλέμι: Μηχανική μέθοδος της χαλκογραφίας Η πλάκα χαράσσεται με το καλέμι (αιχμηρό εργαλείο από ατσάλι τριγωνικής διατομής).

 

 

Όταν η τυπογραφία εισβάλλει στην προσωπογραφία

 

Τα πορτρέτα κατέχουν σημαίνουσα θέση στο χώρο της ζωγραφικής τέχνης. Όλοι μας έχουμε στο μυαλό μας προσωπογραφίες επιφανών ανδρών που συντέθηκαν, κατόπιν παραγγελίας, από διάσημους ζωγράφους κατά τις περιόδους του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Τα πορτρέτα όμως που βλέπετε, ορισμένα από τα οποία επίσης ανήκουν όπως θα διαπιστώσετε σε διακεκριμένες προσωπικότητες της πολιτικής και καλλιτεχνικής σκηνής, δεν είναι προϊόντα της καλλιτεχνικής δημιουργίας ζωγράφων.

                     

 

 

 

Είναι προϊόντα της έμπνευσης των γραφιστών, οι οποίοι χρησιμοποιώντας επιλεγμένη γραμματοσειρά, αναπαράγουν με γράμματα και λέξεις τη μορφή των ανθρώπων που κάθε φορά επιθυμούν να αναδείξουν. Αυτού του τύπου τα πορτρέτα συνδυάζουν την εικόνα των προσώπων με το μήνυμα που φέρουν οι λέξεις από τις οποίες τα πρόσωπα συντίθενται. Μάλιστα, τις λέξεις ή ακόμα και τις φράσεις - συνθήματα που οι γραφίστες επιδιώκουν να μεταφέρουν στο κοινό, τεχνηέντως τις υπογραμμίζουν χρωματίζοντάς τις ή μεγεθύνοντας τη γραμματοσειρά τους. Το αποτέλεσμα μάς ξαφνιάζει ευχάριστα, καθώς πολλά από τα δημιουργήματα των γραφιστών είναι απολύτως ισορροπημένα αισθητικά, πέρα από αυτά καθεαυτά τα μηνύματα που οι προσωπογραφίες φέρουν (στην κυριολεξία) επάνω τους


PHGES

 

·     Internet