Τα φάρμακα τα έχουμε ακουστά, λίγο ή πολύ, όλοι μας. Αν ρωτούσατε όμως τον εαυτό σας αυτή την στιγμή: "Τι είναι φάρμακο θα μπορούσατε να απαντήσετε; Ιδού η απορία...

Φάρμακα υπάρχουν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες και εκατομμύρια...! Υπάρχουν σαν κόκκινα υγρά σε μπουκαλάκια, άσπρα ή μπλε χαπάκια, σαν κίτρινες κρέμες και φυσικά... τα περιβόητα εμβόλια!

Παρασκευάζονται συνήθως από επιστήμονες σε εργαστήρια και συχνά χρησιμοποιούνται για την παρασκευή τους ουσίες από το φυτικό βασίλειο.

Φάρμακα παίρνουμε, μετά από συνταγή γιατρού (και μόνο!), όταν είμαστε άρρωστοι για να γίνουμε καλά. Αυτό το ξέρουμε όλοι. Πώς όμως οι ουσίες αυτές μας κάνουν καλύτερα;

Ο τρόπος δράσης των φαρμάκων είναι διαφορετικός, ανάλογα με το είδος τους. Υπάρχουν φάρμακα όπως τα αντιβιοτικά τα οποία καταπολεμούν τα μικρόβια που εισέρχονται στον οργανισμό και προκαλούν τις διάφορες "ανωμαλίες" όπως είναι ο βήχας και το συνάχι.

Άλλα, δεν καταπολεμούν οποιαδήποτε μικρόβια, απλά κάνουν τα συμπτώματα, π.χ. τον πονοκέφαλο που μας τυραννάει εδώ και 2 μέρες, πιο ήπια έτσι ώστε να νιώσουμε καλύτερα. Αυτά ονομάζονται παυσίπονα και συχνά δίνονται παράλληλα με φάρμακα όπως είναι τα αντιβιοτικά για να αρχίσουμε να νιώθουμε καλύτερα πριν ακόμη τα αντιβιοτικά τελειώσουν τον "πόλεμο" τους!

Υπάρχουν και φάρμακα που ελέγχουν κάποιες μακροχρόνιες ασθένειες όπως είναι το άσθμα και ο διαβήτης. Τα φάρμακα σε αυτή την περίπτωση δεν μπορούν να καταπολεμήσουν εντελώς την ασθένεια αλλά βοηθούν στο να μην εμφανίζονται συχνά ή και καθόλου κάποια συμπτώματα έτσι ώστε να διευκολύνεται πολύ η ζωή του ασθενή. Και τέλος, τα πολυαγαπημένα μας εμβόλια! Σε μορφή εμβολίων δίνονται συνήθως φάρμακα που είναι υπεύθυνα για την πρόληψη κάποιων ασθενειών. Δεν πρέπει λοιπόν να τα φοβόμαστε γιατί κάτι τέτοια εμβόλια είναι που μας γλιτώνουν πολλές φορές από γρίπη ή και σοβαρότερες ασθένειες.

Ανάλογος του είδους των φαρμάκων είναι και ο τρόπος με τον οποίο πρέπει να τα παίρνουμε. Όπως είδαμε πιο πάνω τα προληπτικά φάρμακα συνήθως δίνονται με ένεση. Γιατί;

Τα φάρμακα που πρέπει να καταπιούμε, είτε είναι υγρά είτε χάπια, όταν φτάσουν στο στομάχι διασπώνται από τα υγρά του σε μικρά μέρη έτσι ώστε να μπορούν εύκολα να "γλιστρήσουν" στο αίμα. Υπάρχουν όμως φάρμακα που αν τα διασπούσαμε σε μικρά μέρη δεν θα μπορούσαν να δράσουν όπως θα θέλαμε. Γι' αυτό πρέπει να μπουν κατ' ευθείαν στο αίμα, χωρίς να έχουν περάσει από το στομάχι και να διασπαστούν.

Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι η ένεση. Με την ένεση το φάρμακο διοχετεύεται κάτω από το δέρμα και από εκεί μπορεί να απορροφηθεί στο αίμα.

Άλλα φάρμακα θα αργούσαν πολύ να δράσουν εάν τα παίρναμε από το στόμα γι' αυτό είναι καλύτερο να εισπνευθούν στους πνεύμονες. Αυτά είναι συνήθως τα φάρμακα που βοηθούν στο άσθμα, τα οποία πρέπει να δράσουν πολύ γρήγορα.

Και ύστερα υπάρχουν και αυτά που τοποθετούνται ακριβώς εκεί που τα χρειαζόμαστε. Εδώ πρόκειται συνήθως για αλοιφές που τοποθετούνται στα "άρρωστα" σημεία του δέρματος, όταν έχουμε π.χ. κάποιο έκζεμα.

Τα πιο πάνω θα πρέπει να σας έδωσαν μια αρκετά καλή εικόνα του τι είναι φάρμακο. Μην ξεχνάτε όμως ποτέ ότι όσο καλά μπορούν να είναι για μας τα φάρμακα, τόσο κακά μπορούν να γίνουν όταν δεν τα παίρνουμε σωστά.

Δεν πρέπει ποτέ να παίρνετε φάρμακα χωρίς να έχετε συμβουλευτεί γιατρό. Και βέβαια πρέπει να ακολουθάτε τις συμβουλές του γιατρού, να παίρνετε τις σωστές ποσότητες, ούτε περισσότερο ούτε όμως και λιγότερο.

Πολλές φορές νιώθουμε εντελώς καλά πριν ακόμη να έχουν περάσει οι μέρες που θα έπρεπε να παίρνουμε το φάρμακο και το αμελούμε. Αυτό είναι λάθος γιατί μπορεί να νιώθουμε καλύτερα αλλά το φάρμακο να μην έχει τελειώσει ακόμη την "αποστολή" του και έτσι να αρρωστήσουμε ξανά αν το αμελήσουμε.

«ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ»

Εδώ και χιλιάδες χρόνια, μια μεγάλη ποικιλία βοτάνων έχουν χρησιμοποιηθεί από ζώα και ανθρώπους. Οι Αρχαίοι Έλληνες διέκριναν πάνω από 1000 είδη φυτών, επίδοση αξιοσημείωτη, αν σκεφθεί κανείς το επίπεδο της επιστημονικής έρευνας εκείνης της εποχής, τον αραιό πληθυσμό και τις συγκοινωνιακές δυσκολίες. Χάρη στις αντιγραφές που γίνονταν στα μεσαιωνικά μοναστήρια και σε λιγοστούς φωτισμένους μοναχούς, οι ιατρικές γνώσεις της αρχαιότητας σώθηκαν ως τα χρόνια μας. Σε ορισμένα από τα χειρόγραφα που διατηρήθηκαν υπάρχουν απεικονίσεις φυτών, συχνά όμως βασισμένες όχι τόσο στην πραγματική όψη των φυτών όσο στις φαρμακευτικές ιδιότητες που τους απέδιδαν

Με τις πρώτες εκδηλώσεις ζωής επί της γης βρίσκουμε και αδιαμφισβήτητες μαρτυρίες ασθενειών. Η ασθένεια πάντοτε συνόδευε τη ζωή. Σκηνές χαραγμένες σε τοίχους σπηλαίων, σε βράχους, ο τρόπος ταφής των νεκρών κ.ά. αποτελούν μαρτυρίες για τον τρόπο αντιμετώπισης των ασθενειών.

Η αναζήτηση των φαρμάκων άρχισε από το περιβάλλον.

Όπως και τα ζώα, ο πρωτόγονος άνθρωπος είχε πολύ ανεπτυγμένο το ένστικτο αυτοπροστασίας.

Σταδιακά κυριάρχησε η παρατήρηση και ο συσχετισμός των θεραπευτικών μέσων με συγκεκριμένες ασθένειες. Αναμφίβολα και η τύχη βοήθησε στην ανακάλυψη των φαρμάκων.

Θεωρώντας την θεραπευτική των πρωτογόνων σαν μια ενότητα, που διήρκεσε εκατοντάδες αιώνες πιστεύεται ότι αρχικά ήταν ενστικτώδης και εμπειρική, έπειτα έγινε δαιμονιακή και ανιμιστική και στην τελευταία φάση της υπήρξε μαγική και θεοκρατική. Θρησκεία και θεραπευτική συνδέθηκαν άρρηκτα σ΄ αυτή την τρίτη φάση και ήταν αποκλειστικά κτήμα των ιερέων. Η άγνοια και η φαντασία καλλιεργούμενη από τις εκάστοτε θρησκευτικές αντιλήψεις γέννησε τον φόβο και δημιούργησε την μαγική και συμπτωματική θεραπευτική. Για χιλιάδες χρόνια, η φαρμακευτική χρήση των φυτών περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στη θεραπεία πληγών και τραυμάτων, αφού όλες οι μη τραυματικές παθήσεις αποδίδονταν στις πράξεις των θεών. Ταυτόχρονα πιστευόταν ότι, αφού τα φυτά ήταν δώρα των θεών, το σχήμα των φύλλων, των καρπών ή των ριζών τους ήταν ενδεικτικά του οργάνου του ανθρωπίνου σώματος, που μπορούσαν να θεραπεύσουν, π.χ. θεωρείτο αποτελεσματικό για τις πληγές από τρυπήματα το υπερικό (Hypericum perforatum L.), διότι τα φύλλα του είναι διάτρητα.

Η θεοκρατική αντίληψη για την θεραπευτική υπήρχε σε όλους τους αρχαίους λαούς, ακόμη και στους αρχαίους Έλληνες την προϊπποκρατική περίοδο.

Η θεραπευτική των αρχαίων Ελλήνων εξελίχθηκε σε τρεις περιόδους:

Ι. Προϊπποκρατική περίοδο (3000 π.Χ.-5^ο αιώνα π. Χ.): κατά τους τελευταίους αιώνες παρατηρείται μια αλλαγή θεώρησης της θεραπευτικής και οι θεοκρατικές απόψεις αντικαθίστανται από φιλοσοφικές αντιλήψεις.

ΙΙ. Ιπποκρατική (5^ος-3^ος πΧ. αιών): συμπίπτει με το απόγειο του ελληνικού πολιτισμού

ΙΙΙ. Αλεξανδρινή ή ελληνιστική (3^ος π Χ. αιών – 641 μ. Χ.). Σ’ αυτήν εντάσσεται και η ελληνο-ρωμαϊκή περίοδος (146 π. Χ., που υποτάχθηκε η Ελλάδα στους Ρωμαίους έως το 395 μ. Χ., που χωρίστηκε το ρωμαϊκό κράτος σε δυτικό και ανατολικό).

Για τη προϊπποκρατική περίοδο δεν υπάρχουν πολλές συστηματικές μαρτυρίες, αλλά περιοριζόμαστε σε έμμεσες πληροφορίες από επιγραφές, αναθηματικές πλάκες και από μη ιατρικά έργα, όπως τα Ομηρικά και τα Ορφικά έπη.

Στα Ορφικά έπη (6^ος π. Χ. αιών) αναφέρονται ο κέδρος, το ψύλλιον (Plantago psyllium- Plantaginaceae), ο κνίκος (Carthamus tinctorius- Compositae), η αγχούσα (Anchusa tinctoria L. – Boraginacea), ο μανδραγόρας, η ανεμώνη κ.ά.

Στη Θεογονία του Ησίοδου (8^ος π Χ. αιών) υπάρχει η πρώτη γραπτή αναφορά για την μήκωνα. Ήδη από τους υστερομινωικούς χρόνους ήταν γνωστή η χρήση του οπίου, όπως μαρτυρεί αγαλματίδιο, που ονομάσθηκε «η θεά των μηκώνων», δεδομένου ότι φέρει στην κεφαλή τρεις καρφίδες ομοιώματα των κωδιών.

Με τη λέξη “βοτάνι” ο Όμηρος εννοούσε τα χόρτα των λιβαδιών. Απ’ αυτή τη λέξη προέρχεται και το όνομα της σύγχρονης επιστημονικής φυτολογίας, της Βοτανικής. Η Βοτανολογία όμως του Ομήρου περιορίζεται στα ιερά δέντρα των θεών, στα θαυματουργά βότανα της μυθολογίας και στις εικόνες των φυτών που χρησίμευαν για τις αντιπαραβολές με τα επικά του πρόσωπα.

Στα Ομηρικά έπη αναφέρονται αρκετά φυτά, όμως με ατελείς περιγραφές επειδή πιθανότατα ο Όμηρος ήταν τυφλός. Τα «ανδροφόνα ή θυμοφθόρα φάρμακα» ήταν δηλητηριώδη βότανα με τα οποία επάλειφαν τα βέλη ή δηλητηρίαζαν την τροφή. Τα «ήπια ή οδυνήφατα φάρμακα» ήταν τα παυσίπονα. Τα «λυγρά ή κακά φάρμακα» ήταν αυτά, που προκαλούσαν αμνησία. Πρόκειται για δρόγες με αντιχολινεργική δράση και εντονότατη ψυχοπληγική επίδραση. ΄Όπως φαίνεται, οι αρχαίοι Έλληνες ήδη από την προκλασσική εποχή γνώριζαν την επίδραση επί του ψυχισμού φυτών με αντιχολινεργικά αλκαλοειδή (πχ. τα Σολανώδη: Datura stramonium, Atropa belladonna, Hyoscyamus niger), τα οποία προκαλούν αμνησία και παραλήρημα. Στην ραψωδία κ΄ της Οδύσσειας αναφέρεται ότι η Κίρκη χρησιμοποιούσε λυγρά φάρμακα, τα οποία έριχνε κρυφά σε ένα χυλώδες ρόφημα «τον κυκεώνα» (από Πράμνειο οίνο, κριθάλευρο και τριμμένο τυρί αιγός), στο οποίο προσέθετε και μέλι για να εξαλείψει την πικρή γεύση των φυτών και το προσέφερε στους συντρόφους του Οδυσσέα.

Το μώλυ (από το ρήμα μωλύω= αφανίζω, αδυνατίζω, παραλύω) ήταν το αντίδοτο των λυγρών φαρμάκων (που το έδωσε ο Ερμής στον Οδυσσέα για να αποφύγει την επίδρασή τους). Είχε μαύρη ρίζα και γαλακτόχροα άνθη, η δε εξόρυξή του ήταν δύσκολη. Πολλές απόψεις έχουν διατυπωθεί σχετικά με την ταυτότητα του φυτού. Κατά τον Θεόφραστο ένα ανάλογο φυτό με το μώλυ του Ομήρου εφύετο στην Κυλλήνη, αλλά η εκρίζωσή του ήταν εύκολη. Σύμφωνα με τον Sprengel, πρόκειται για το Allium nigrum (κρόμμυον το μέλαν), όμως αυτό έχει ρόδινα άνθη. Το μώλυ περιγράφεται και από τον Διοσκουρίδη, ο οποίος το αναφέρει ως αλεξιφάρμακον. Ο Πλίνιος εσφαλμένα θεώρησε το μώλυ ως μανδραγόρα. Κατά τον Matthiolus ήταν είδος κρομμύου. Άλλοι το θεώρησαν είδος σκόροδου (Λιναίος) ή το ταύτισαν με τον μέλανα ελλέβορο, ο οποίος έχει μαύρη ρίζα, άσπρα άνθη, εξορύσσεται δύσκολα και φύεται στα Ασιατικά παράλια. Κατά τον καθ. Εμμανουήλ τα μορφολογικά στοιχεία, που περιγράφει ο Όμηρος για το μώλυ προσομοιάζουν με αυτά της Frittilaria ή της Tulipa. Η πιο σωστή άποψη είναι να αναζητηθεί η ταυτότητα του φυτού σε κάποιο αντιχολινεργικό αντίδοτο, οπότε πρέπει να περιέχει αντιχολινεστεράση (πχ. γαλανθαμίνη, που θεραπεύει την αντιχολινεργική δηλητηρίαση από τα αλκαλοειδή του τροπανίου και υπάρχει σε υψηλά ποσοστά στο Galanthus nivalis).

Ένα άλλο φυτό, που αναφέρεται στην δ΄ ραψωδία της Οδύσσειας είναι το νηπενθές, το οποίο αφενός είχε έντονη φαρμακοδυναμική δράση σε συνέργεια με το κρασί και αφετέρου ήταν κατευναστικό και παυσίλυπο. Περιγράφεται ως φάρμακο, που καταργούσε την συνειδησιακή επαφή προς τα εξωτερικά ερεθίσματα, καθώς και την μνημονική ανάπλαση των γεγονότων, δεν προκαλούσε όμως σύγχυση και ελάττωση της αντιλήψεως των ερεθισμάτων. Επομένως, είχε καταπραϋντική επίδραση επί ορισμένων σχηματισμών του ρινεγκεφαλικού συστήματος, συντελώντας στη μείωση των κατεχολαμινών και της ακετυλοχολίνης και στην αύξηση της σεροτονίνης, προκαλώντας αμνησία. Η ταυτότητα του φυτού, όπως και για το μώλυ, μέχρι σήμερα δεν είναι σαφώς γνωστή. Ο Θεόφραστος ταυτίζει το νηπενθές του Ομήρου με το χαιρώνειον. Κατά τον Πλίνιο ήταν το ελένιο (Inula helenium L.). O Πλούταρχος και ο Γαληνός το ταυτίζουν με το βούγλωσσο (Anchusa italica Retz.). Ορισμένοι το ταύτισαν με τον μανδραγόρα, άλλοι με την ινδική κάνναβη και τέλος με το όπιο.

Επίσης, στον Όμηρο αναφέρεται ένα είδος γάζας η ονομαζόμενη σφενδόνη από καλοστριμμένο μαλλί προβάτου, με την οποία περιέδεναν τα τραύματα. Η σφενδόνη-επίδεσμος αναφέρεται αργότερα και από τον Ιπποκράτη και από τον Γαληνό.

Προς το τέλος της προϊπποκρατικής περιόδου, η θεραπευτική έπαυσε να έχει ερμητικό χαρακτήρα και να ασκείται μόνο από τους ιερείς, αλλά και οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με την θεραπευτική, οι οποίοι όμως περιέπιπταν σε διάφορες άσκοπες θεωρίες. Έτσι εμφανίσθηκαν οι φιλόσοφοι-ιατροί.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο υπήρχαν ιατρικές Σχολές και πριν από την ιπποκρατική περίοδο (Κυρήνης, Ρόδου, Κρότωνα, Κνίδου κ.ά), όπου οι Ασκληπιάδες δίδασκαν μυστικώς στους απογόνους τους την ιατρική, αλλά σταδιακά την μάθαιναν και ξένοι. Η θεραπευτική διδάσκετο, επίσης, από τους περιοδευτές, που ήταν πλανόδιοι θεραπευτές και από τους ιατροσοφιστές, που δεν ήταν ιατροί, αλλά σοφιστές και εκμεταλλευόταν την αμάθεια και την ευπιστία. Ακόμη υπήρχαν οι στρατιωτικοί ιατροί, οι αλειπτές ή μειγματοπώλες, που εμπορεύοντο φάρμακα, δηλητήρια, καλλυντικά κλπ., οι φαρμακείς ή φαρμακίδες, γυναίκες, που ασχολούντο με τη συλλογή βοτάνων, οι μυροπώλες, που πωλούσαν μύρα, αλοιφές, θυμιάματα κλπ και οι μαίες, γυναίκες καταγόμενες συνήθως από τη Φρυγία και την Θεσσαλία, που εκτός των άλλων ασχολούντο με τα εκτρωτικά φάρμακα.

Ο Ιπποκράτης (460 π. Χ. – 377 ή 356 π. Χ.) έζησε την περίοδο, που μεσουράνησε ο ελληνικός πολιτισμός και χάρις στο έργο του η θεραπευτική απέκτησε δική της υπόσταση ως ανεξάρτητη επιστήμη. Αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη προσφορά του Ιπποκράτη στην ανθρωπότητα είναι ότι απάλλαξε την ιατρική από την επιρροή των φιλοσοφικών θεωριών και της μυθικής λατρείας των θεών. Με πολλή σοφία κατάταξε τα φυτά σε κατηγορίες, ανάλογα με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες, και προσδιόρισε τη χρησιμότητά τους στις διάφορες αρρώστιες σύμφωνα με τις διαγνώσεις που έκανε. Μια συλλογή συγγραμμάτων που αποδίδεται στον Ιπποκράτη μας πληροφορεί για τις θεραπευτικές ιδιότητες και τις ιατρικές χρήσεις 237 βοτάνων, χωρίς όμως αναλυτική περιγραφή του καθενός.

Η παρατηρητικότητά του και η κρίση του τον ανέδειξαν στον σπουδαιότερο ιατρό της αρχαιότητας. Με τον όρο Ιπποκρατική Ιατρική δηλώνεται όχι μόνο η ιατρική του Ιπποκράτη, αλλά και των μαθητών και των οπαδών του, που εργάστηκαν εμπνευσμένοι από το παράδειγμα και την διδασκαλία του. Απομάκρυνε την θεραπευτική από την μαγεία και την δεισιδαιμονία και την στήριξε στην άμεση παρατήρηση και το πείραμα.

Στο έργο του Ιπποκράτη αριθμούνται 336 δρόγες χωρίς περιγραφή, πιθανόν διότι τα θεωρούσε γνωστά από τους ριζοτόμους.

Μετά από αυτούς ο Θεόφραστος ο Ερέσιος (372 – 287 π. Χ.) είναι ο πρώτος και ο πιο ολοκληρωμένος γνώστης της βοτανικής. Απέκρουσε τις γνώμες για τις θαυματουργικές εκδηλώσεις της φύσης και ακολούθησε καθαρά βιολογικές μεθόδους για την περιγραφή του κόσμου των φυτών. Στο σωζόμενο “Περί Φυτών Ιστορίαι” σύγγραμμά του, θεμελιώνονται οι βασικές αρχές της σύγχρονης βοτανικής.

Τα θεραπευτικά φυτά στην αρχαία Ελλάδα

Bότανα που χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαιότητα:

Αβρουνιές: Ανήκουν στα βότανα του Κενταύρου Χείρωνα, που ο Διοσκουρίδης ονομάζει αγριόκλημα και συνιστά τους καρπούς του για τις φακίδες και τους λεκέδες του δέρματος. Στη σημερινή ομοιοπαθητική, από τη ρίζα της αβρουνιάς, εξάγεται μια ουσία που γιατρεύει τα εγκαύματα του ήλιου.

Αγιάννης:Είναι ψηλό φυτό με δυνατή μυρωδιά, πού φυτρώνει στα βουνά. Στα νεώτερα χρόνια το μεταχειρίζονταν για να κάνουν μοσχάτο το κρασί. Το επιστημονικό όνομα του είδους (Salvia sclarea) προέρχεται από το λατινικό clarus, πού σημαίνει καθαρό, πράγμα πού δείχνει ότι το χρησιμοποιούσαν για τα μάτια. Όταν βάλουμε ένα σπόρο του φυτού κάτω από το βλέφαρο δημιουργείται μια κολλώδης ουσία πού βοηθά αποτελεσματικά στην αποβολή κάθε ξένου σώματος από το μάτι.

Αγκαθιά ή Παπαδίτσα:Ήταν γνωστή στην αρχαιότητα με το όνομα “ηρύγγιον”. Πιθανόν το όνομα να προέρχεται από την ερυγή (ρέψιμο), αφού ο Διοσκουρίδης και ο Θεόφραστος συνιστούσαν τη ρίζα του για τα φουσκώματα του στομαχιού.

Αγριοκαπαριά:Οι τοξικές ιδιότητες της αγριοκαππαριάς ή ψόφου ήταν γνωστές στους αρχαίους πού τη χρησιμοποιούσαν σαν δόλωμα για τα ζώα. Τα φύλλα, όπως αναφέρει ο Διοσκουρίδης, τα έκαναν μικρά ψωμάκια και τα έδιναν στ' αδέσποτα σκυλιά, στις αλεπούδες και στους λύκους. Όταν τα έτρωγαν τα ζώα πάθαιναν παράλυση στα πόδια τους.

Αμάρανθος:Χρησιμοποιούνταν για φάρμακο των ματιών και των αυτιών, ενώ τα φύλλα του μέσα σε κρασί τα έπαιρναν για την ταινία του εντέρου.

Αμυγδαλιά: Στην αρχαιότητα το δέντρο ήταν γνωστό με τα ονόματα αμυγδαλέα, αμυγδάλη, αμύγδαλος ο δέκαρπος κ.α. Θεωρείται σύμβολο της ξαναγεννημένης φύσης μετά τον πρόσκαιρο χειμερινό θάνατο. Λένε πως ο βασιλιάς της Θράκης Σίθωνας είχε μια θυγατέρα, τη Φυλλίδα, που θέλησε να την παντρέψει με το Δημοφώντα, γιο του ήρωα Θησέα. Ο Δημοφώντας φεύγοντας για μακρινό ταξίδι της υποσχέθηκε πως γρήγορα θα γυρνούσε να την πάρει. Η Φυλλίδα τον αποχαιρέτησε και περίμενε. Πέρασαν πολλά χρόνια και ο Δημοφώντας δεν γύρισε. Απελπισμένη η βασιλοπούλα που τον έχασε για πάντα πήγε και κρεμάστηκε σ΄ ένα δέντρο. Το δέντρο κράτησε την ψυχή της άμοιρης κόρης κι από τότε δεν ξανάβγαλε φύλλα ούτε άνθισε πια. Δημοφώντα μα δεν ξαναπήρε την ανθρώπινη μορφή της. Έμεινε δέντρο και κάθε χρόνο το Γενάρη, στολίζεται με κάτασπρα λουλούδια.
Στην Ελλάδα καλλιεργείται από την αρχαιότητα, αφού από τότε ήταν γνωστές οι φαρμακευτικές ιδιότητές της. Ο Έλληνας γιατρός του 1ου μ. Χ. αιώνα Διοσκουρίδης αναφέρει πως το αμυγδαλέλαιο το χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι ως φάρμακο καθώς και για την παραγωγή μύρου. Ο Θεόφραστος κάνει λόγο για τη χρήση της ρητίνης του δέντρου στη φαρμακευτική. Ο Ιπποκράτης αναφέρει το αμύγδαλο ως πολύτιμο βοηθό της ιατρικής, ενώ ο Αριστοτέλης εξαίρει τους χυμούς των ανθών του ως τρ Ο Διοσκουρίδης, θεμελιωτής της φαρμακολογίας επανέφερε τη Βοτανική στο προσκήνιο. Γεννήθηκε τον 1ο αιώνα μ. Χ. στην Κιλικία και σπούδασε ιατρική στην Αλεξάνδρεια. Το πεντάτομο σύγγραμμά του “Περί Ύλης Ιατρικής” με τις 506 περιγραφές φυτών και συνταγές φαρμάκων, είναι μια ανεκτίμητη πηγή πληροφοριών διότι βασίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος σε δικές του θεωρίες και εμπειρίες. Μεγάλη σημασία έδωσε ο Διοσκορίδης και στην αναγραφή όλων των συνωνύμων των φυτών, πράγμα που μας διευκολύνει πολύ στο ν’ αναγνωρίζουμε τα φυτά που περιγράφει.

Πολύτιμες πληροφορίες για τη Βοτανική των Αρχαίων μας δίνει και ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος. Είναι ο μόνος συγγραφέας φυσικής ιστορίας στο λατινικό κόσμο και το έργο του για μας έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί χωρίς αυτό δε θα γνωρίζαμε σημαντικά πράγματα για τη Βοτανική των Αρχαίων Ελλήνων (τριανταεπτάτομη Φυσική Ιστορία).

Εκτός από τους καθ’ αυτό βοτανικούς (ή βοτανολόγους), τις παρατηρήσεις τους πάνω στο φυτικό κόσμο έγραψαν πολλοί ποιητές και συγγραφείς. Από την Ιστορία του Ηροδότου μαθαίνουμε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για 63 είδη φυτών και για τη χρησιμοποίησή τους στα μέρη που περιόδευσε. Κάποτε με τα χιόνια του Γενάρη γύρισε ο γιος του Θησέα. Σαν έμαθε τον τραγικό χαμό της αγαπημένης του πήγε, αγκάλιασε το δέντρο και αυτό άρχισε να βγάζει τρυφερά φύλλα και άνθη. Η ψυχή της βασιλοπούλας ένιωσε χαρά με το γυρισμό του

Ο Ησίοδος αναφέρει στα έργα του γύρω στα δώδεκα φυτά και ο Ξενοφών στην ιστορία των Μηδικών πολέμων γύρω στα είκοσι. Ο Θεόκριτος στα Βουκολικά Ειδύλλια, αναγράφει 107 φυτά.

Οι “Περιηγήσεις” του Παυσανία με την περιγραφή και τοπογραφία από πολλά αξιοθέατα του Ελληνικού χώρου, είναι μια ανεκτίμητη πηγή πληροφοριών για τη γενική εικόνα του Ελλαδικού τοπίου στα χρόνια της αρχαιότητας.

Ένα μνημειώδες έργο από τα χρόνια εκείνα είναι τα συγγράμματα του Γαληνού (129 – 199 μ. Χ.). Η φαρμακευτική τεχνολογία που επινόησε ο Γαληνός, θεωρούνταν πρωτοποριακή μέχρι τον 18ο αιώνα.

Απ’ όλες αυτές τις πηγές μαθαίνουμε τη μορφολογία των φυτών που περιγράφουν οι αρχαίοι, ποιοι ήταν οι δεσμοί τους μ’ αυτά, ποιες ιδιότητες τους απόδιδαν και τους τρόπους που τα χρησιμοποιούσαν.

Οι βοτανοσυλλέκτες και κυρίως οι καλούμενοι “ριζοτόμοι” προμήθευαν τότε τους γιατρούς με φύλλα, άνθη, ρίζες από διάφορα δέντρα και φυτά που θεωρούνταν ότι είχαν θεραπευτικές ιδιότητες.

Η αλοιφή, το αφέψημα, το έγχυμα, οι γαργάρες, τα καταπλάσματα, τα μπάνια με βότανα, οι πλύσεις του κόλπου και των ματιών, οι κομπρέσες, ήταν οι σπουδαιότεροι τρόποι που αξιοποιούσαν τις θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων.

Συμπερασματικά μπορεί να διατυπωθεί η άποψη ότι οι αρχαίοι Έλληνες με βάση το πείραμα και την παρατήρηση, με κριτικό πνεύμα και επιστημονική θεώρηση επέλεξαν από το φυσικό περιβάλλον εκείνες τις δρόγες, που η χρήση τους υπήρξε διαχρονική, η δε μελέτη τους με τα σύγχρονα επιστημονικά μέσα τεκμηριώνει την ορθή επιλογή τους.

« ΤΡΟΦΙΜΑ ΜΕ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ»

Ραπάνι Η χρήση του ραπανιού, που στην αρχαιότητα ήταν γνωστό ως ραφανίδα (Θεόφραστος), αναφέρεται στη θεραπευτική από πολλούς αρχαίους συγγραφείς. Το συνιστούσαν σαν ορεκτικό, αντιβηχικό, για τη διάλυση νεφρόλιθων, χολόλιθων, σαν φάρμακο κατά της υδρωπικίας, του ερυσιπέλατος, της αρθρίτιδας, των ηπατικών παθήσεων, κτλ.

Το όνομα ραφανίς (ραπάνι) είναι πιθανό να προέρχεται από σύντμηση των λέξεων ραδίως - φαίνεσθε, εξαιτίας της γρήγορης ανάπτυξης του φυτού.

Ρίγανη Οι Έλληνες ήξεραν εδώ και χιλιάδες χρόνια τη θεραπευτική αξία της ρίγανης και την χρησιμοποιούσαν εσωτερικά (πίνοντας το αφέψημα της) σε σπασμούς, δηλητηριάσεις, κολικούς και εξωτερικά για να ανακουφίζουν πρηξίματα που πονούσαν. Κατά τους Ιπποκρατικούς θερμαίνει και αποβάλλει τα χολώδη προϊόντα.

Ροδιά Ο καρπός της ροδιάς με τις άφθονες κόκκινες ρόγες του, ήταν στην αρχαία Ελλάδα το σύμβολο της ζωής και της ευκαρπίας. Η ροδιά είναι αφιερωμένη στην Ήρα, προστάτιδα του γάμου και της γέννησης. Στο ναό της στο Άργος ο Παυσανίας θαύμασε το χαμένο σήμερα χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς που κρατούσε στο χέρι ένα ρόδι. Μ' αυτόν τον συμβολισμό για τη γονιμότητα συνδέεται και ο μύθος της Περσεφόνης. Οι μύθοι γύρω από τη ροδιά είναι ατέλειωτοι γιατί το δέντρο ήταν αφιερωμένο και στην Αφροδίτη και στην Αθηνά.

Η φλούδα της ρίζας και του καρπού της χρησιμοποιούνταν σαν ταινιοκτόνο και παρασιτοκτόνο των εντέρων.

Σέλινο Οι αρχαίοι Έλληνες φαίνεται ότι θεωρούσαν το σέλινο φυτό πένθιμο, γιατί στόλιζαν μ’ αυτό τους τάφους. Οι πενθούντες συγγενείς έφτιαχναν στεφάνια από σέλινο όταν συνόδευαν το νεκρό στη τελευταία του κατοικία. Με σέλινο στέφονταν οι αθλητές των Νεμέων Αγώνων που γίνονταν στη μνήμη του Αρχέμονα, γιου του βασιλιά της Νεμέας επειδή πέθανε δαγκωμένος από φίδι που ήταν κρυμμένο μέσα στο σέλινο. Το εκτιμούσαν σαν φυτό με ωραία μυρωδιά αλλά και σαν φαρμακευτικό. Απέδιδαν στο σέλινο πολλές θεραπευτικές ιδιότητες: τονωτικό, διουρητικό και αντιπυρετικό. Επίσης το χρησιμοποιούσαν κατά της δυσπεψίας, της δυσοσμίας του στόματος, της δυσκοιλιότητας, της εμμηνορραγίας και για την επούλωση των τραυμάτων. Η ρίζα του θεωρείται ερωτικό διεγερτικό.

Σκιλοκρόμυδο ή ασκέλλα Η κρεμμύδα χρησίμευε από την αρχαιότητα σα φυλαχτό και τη κρεμούσαν πάνω από τις πόρτες των σπιτιών. Το γιγαντιαίο κρεμμύδι, πού επιζεί στην καλοκαιρινή ξηρασία για να βγάλει το φθινόπωρο τους ψηλούς στάχεις λουλουδιών, συμβολίζει τη δύναμη πού ήθελαν να περάσουν στα κτήματα και στα σπίτια τους. Για τους Ιπποκρατικούς η ασκέλλα ήταν ένα από τα πιο αρχαία φαρμακευτικά φυτά και το συνιστούσαν ως διουρητικό, καρδιοτονωτικό, αποχρεμπτικό και επουλωτικό των τραυμάτων.

Σκόρδο Το σκόρδο είναι ιθαγενές στις στέπες της κεντρικής Ασίας, αλλά καλλιεργήθηκε από πολύ νωρίς και στις μεσογειακές χώρες. Ακόμα και οι Αιγύπτιοι γνώριζαν το τονωτικό αυτό ορεκτικό. Ο Αριστοφάνης έβλεπε στο σκόρδο ένα σύμβολο σωματικής δύναμης. Οι θεοί όμως το περιφρονούσαν για τη μυρωδιά του και κανένας πιστός δεν μπορούσε να πατήσει σε ναό όταν είχε φάει σκόρδο. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει μια άγρια ποικιλία σκόρδου πού ονομάζει «οφιόσκορδον» και της αποδίδει διάφορες ιδιότητες: πρόκληση δίψας, αποβολή της ταινίας του εντέρου, θεραπεία για δαγκώματα από σκύλους, φίδια, κλπ. Σε ανάμιξη με μέλι το σκόρδο χρησιμοποιούνταν για τη λέπρα και τα εκζέματα.

Σπαράγγι Ο Διοσκουρίδης το ονόμαζε «πετραίο ασπάραγγο». Συνιστούσε αφέψημα ρίζας σπαραγγιού για να βελτιωθεί η ροή των ούρων, για τη θεραπεία των προβλημάτων των νεφρών, του ίκτερου και της ισχιαλγίας. Οι Ιπποκρατικοί το συνιστούσαν ως συλληπτικό ή ως αντιδιαρροϊκό φάρμακο. .

Χαμομήλι Είναι ένα βότανο με πολύπλευρη δράση. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν ως αντιπυρετικό στους διαλείποντες πυρετούς (Γαληνός), ο Διοσκουρίδης το θεωρούσε εμμηναγωγικό και ο Ιπποκράτης το συνιστούσε σε υστερίες και λευκόρροια. Έχει ιδιότητες αντιφλογιστικές και σπασμολυτικές.

Παραδοσιακά φάρμακα στη σύγχρονη ιατρική

Ο ΔIEΘNHΣ OPOΣ Εθνοφαρμακολογία -από τις ελληνικές λέξεις έθνος και φάρμακο- αν και πρόσφατος ως προς τη χρήση του, καλύπτει μια ιδέα παλιά όσο και ο άνθρωπος, ανεξαρτήτως καταγωγής, όσο και οι παγκόσμια διαδεδομένες γνώσεις θεραπείας με δρόγες παρμένες κατευθείαν από τη φύση.

H εντεινόμενη ομογενοποίηση των πολιτισμών προκαλεί με ταχείς ρυθμούς απώλεια ή υποτίμηση της πολιτισμικής κληρονομιάς των λαών. Oι παραδοσιακές γνώσεις χάνονται μαζί με τα φυτά που σχετίζονται με αυτές. Σημειωτέον ότι από τα 300.000 είδη γνωστών φυτών έχουν μελετηθεί μόνον τα 5.000, μολονότι εκτιμάται ότι φτάνουν τις 40.000 όσα έχουν κάποια θεραπευτική ή θρεπτική αξία. Σήμερα απειλούνται με εξαφάνιση περίπου 65.000 ανθοφόρα φυτά. Είναι ανάγκη να καταγραφεί και να διασωθεί αυτή η γνώση, που αποτελεί κληρονομιά του πλανήτη μας, στις βιβλιοθήκες και τη μνήμη των υπολογιστών, πριν χαθεί για πάντα από τη μνήμη των ανθρώπων.

Τελευταία παρατηρείται αυξημένη δημοτικότητα και ανάπτυξη των συμπληρωματικών θεραπευτικών μεθόδων. Δεν πρόκειται για παροδική μόδα. Aντικατοπτρίζει μια δυσαρέσκεια απέναντι στη συμβατική θεραπευτική, που δεν καταφέρνει πάντα να καλύψει τις συνεχώς αυξανόμενες προσδοκίες στον τομέα της θεραπευτικής, μια επιφυλακτικότητα απέναντι στην επιστήμη, κυρίως όσον αφορά την κατάχρηση των φαρμάκων, αλλά και ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα οικολογικά προβλήματα, για σωστότερη διατροφή και διαβίωση, για μια ολιστική αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας.

Eλεγχος της σοδειάς πριν από την κοπή των λουλουδιών του κρόκου σε κροκοχώραφο της Kοζάνης. Tα αποξηραμένα κόκκινα στίγματα του άνθους του φυτού έχουν φαρμακευτικές, αρτυματικές και χρωστικές ιδιότητες. Kαρύκευμα πανάκριβο, ο κρόκος –«κόκκινο χρυσό» τον ονομάζουν– είναι η σημαντικότερη καλλιέργεια στον νομό Kοζάνης (αρχείο αναγκαστικού Συνεταιρισμού Kροκοπαραγωγών Kοζάνης).

Οι εναλλακτικές θεραπευτικές μέθοδοι (φυτοθεραπεία, αρωματοθεραπεία, ομοιοπαθητική, βελονισμός κ.ά.) έρχονται να βοηθήσουν την κλασική ιατρική, και εκεί που συναντά δυσκολίες ή αποτυγχάνει πολλές φορές οι εναλλακτικές θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν ή και να δώσουν λύση.

H Ελληνική Εταιρεία Εθνοφαρμακολογίας ιδρύθηκε το 1995, με σκοπό την καταγραφή και μελέτη των παραδοσιακών θεραπευτικών μεθόδων και πρακτικών, των εναλλακτικών και συμπληρωματικών ιατροφαρμακευτικών γνώσεων, και την αξιολόγηση και σύνδεσή τους με τις σύγχρονες τάσεις της θεραπευτικής. Φαρμακοποιοί, γιατροί, βιολόγοι και γεωπόνοι κ.ά. συναριθμούνται στα μέλη της.

Στην κατεύθυνση αυτή, μεταξύ των άλλων διοργανώνονται επιστημονικές συναντήσεις με θέματα σχετικά με κάποια δρόγη, όπως ο κρόκος, το τσάι του βουνού κ.λ.π., με κάποια παθολογία, όπως παθήσεις του ουροποιητικού ή του πεπτικού συστήματος και η αντιμετώπισή τους από την κλασική αλλά και τις σύγχρονες εναλλακτικές θεραπευτικές μεθόδους (φυτοθεραπεία, ομοιοπαθητική κ.τ.τ.), ή με μια ομάδα ουσιών, π.χ. τα βιοφλαβονοειδή ή τα ιχνοστοιχεία και η χρήση τους στη θεραπευτική.

Κάθε χρόνο η Ελληνική Εταιρεία Εθνοφαρμακολογίας υιοθετεί μια δρόγη με ιδιαίτερη σημασία στη θεραπευτική αλλά και στην οικονομική, πολιτιστική κ.λπ. ζωή ενός τόπου, και επικεντρώνεται σε αυτήν. Eτσι έχουν ήδη μελετηθεί αρκετές δρόγες. αναφέρονται ενδεικτικά:

Η ελιά στη Λέσβο, όχι μόνον σαν τρόφιμο αλλά ως δρόγη .Tα φύλλα της ελιάς έχουν χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή ιατρική ως αντιυπερτασικά, αγγειοδιασταλτικά, αντιρρευματικά, διουρητικά, αντιπυρετικά και υπογλυκαιμικά.

H πρώτη επίσημη αναφορά για τη χρήση των φύλλων της ελιάς στην ιατρική χρονολογείται το 1854, όταν ο Hanbory ανέφερε στην επιθεώρηση Pharmaceotical Joornal μια απλή συνταγή για τη χρήση του υδατικού εκχυλίσματος των φύλλων της ελιάς ως αντιπυρετικό. Σήμερα στην αμερικανική αγορά, αλλά και στο Διαδίκτυο, κυκλοφορούν από διάφορες εταιρείες εκχυλίσματα φύλλων ελιάς ως συμπληρώματα διατροφής, σε μορφή δισκίων. Tο εκχύλισμα συνιστάται, ειδικότερα, ως ενισχυτικό του ανοσοποιητικού συστήματος και ως φυσικό αντιμικροβιακό σε μυκητιάσεις και σε ιώσεις όπως η γρίπη και ο έρπις. Tέλος, συνιστάται για τη χρόνια κόπωση.

Το τσάι του βουνού (siderites spp) στο Περτούλι της Πίνδου. Εκεί όχι μόνον μάθαμε για τα διάφορα είδη του τσαγιού, αλλά και αιτιολογήσαμε την ευρέως διαδεδομένη χρήση του ως λαϊκό φάρμακο λόγω των φλαβονοειδών που περιέχει. Στην αρχαιότητα το όνομα σιδηρίτης αναφερόταν σε διάφορα φυτά που θεωρείτο ότι είχαν την ικανότητα να επουλώνουν τις σοβαρές πληγές από σιδερένια αντικείμενα, όπως βέλη, ξίφη, κ.λπ. O Διοσκουρίδης συνιστούσε το τσάι του βουνού ως θεραπευτικό των πληγών. Στη λαϊκή θεραπευτική χρησιμοποιείται ως ευστόμαχο, θερμαντικό, τονωτικό, διουρητικό, αποτοξινωτικό και εναντίον των κρυολογημάτων. Tο αφέψημα από τα υπέργεια τμήματα του φυτού χρησιμοποιείται για τα κρυολογήματα, τις παθήσεις του αναπνευστικού αλλά και του ουροποιητικού, καθώς είναι καλό διουρητικό. Tο αφέψημα, μαζί με ξυλαράκια κανέλλας και μέλι, είναι μαλακτικό και αντισηπτικό για τον βήχα. Σειρά μελετών τόσο σε φυτικά εκχυλίσματα ειδών του γένους Sideritis όσο και σε χημικές ενώσεις που απομονώθηκαν από αυτά, έδειξαν ότι εκτός από την αποδεδειγμένη αντιφλεγμονώδη δράση, εμφανίζουν και άλλες φαρμακολογικές δράσεις, όπως αντιμικροβιακή, κατά του καταρράκτη, αντιθρομβωτική και αντιυπερτασική.

Ο κρόκος (crocos sativos) στην Κοζάνη. Έγιναν αναφορές σε μελέτες σχετικές με τη βιολογική δράση των συστατικών των στιγμάτων του κρόκου, τα ρετινοειδή και τα καροτενοειδή στην πρόληψη και την θεραπεία του καρκίνου, την αύξηση της οξυγόνωσης των ενδοθηλιακών κυττάρων των τριχοειδών αγγείων, των μυών και του φλοιού του εγκεφάλου, στις αντισηπτικές, αναλγητικές και εμμηναγωγές ιδιότητές του.

Το λάδανο (cistos creticos) στην Κρήτη. Στο Μπαλί της Κρήτης έγιναν ομιλίες που περιελάμβαναν βοτανική περιγραφή του φυτού, αναφορά των συστατικών του, φαρμακολογική δράση της ρητίνης, που έχει χρησιμοποιηθεί κατά της πανώλους τον 18ο αιώνα και σαν αλοιφή σε διάφορες δερματικές παθήσεις, τη χρήση του στην κοσμετολογία και κυρίως στην αρωματοποιία.

Σύμφωνα με την παραδοσιακή Iατρική, το λάδανο μπορεί να αναστείλει τα καλοήθη αποστήματα «αχελώνια» και «μαλάθρακες» (=καλόγηροι). Eπίσης αναφέρεται η χρησιμοποίησή του για σκληρούς όγκους μήτρας και για όγκους του πρωκτού, σε ρηνικούς πολύποδες και καρκινογόνα έλκη. Nεότερα πειράματα επιβεβαιώνουν τη χρήση αυτή του λαδάνου. Eτσι υπάρχουν ενδιαφέροντα αποτελέσματα σε κυτταρικές σειρές που αφορούν διάφορους τύπους καρκίνων. Eπίσης ενδιαφέροντα αποτελέσματα έχουν δημοσιευθεί και αφορούν την αντιμικροβιακή δράση του φυτού και της ρητίνης του.

Tο δίκταμο (οriganom dictamnos) στην Kρήτη. Φέτος, 2004, είναι η χρονιά του δίκταμου και οι εκδηλώσεις έγιναν στην Kρήτη, στις aρχάνες. Mελετήσαμε αυτό το πανάρχαιο βότανο που το αναφέρει και ο Oμηρος. Στην αρχαία Eλλάδα το φυτό ήταν αφιερωμένο στη θεά του κυνηγιού και ονομαζόταν αρτεμίδιο. O Διοσκουρίδης το ονομάζει Bελουάκο και Bελοτόκο, γιατί οι αίγαγροι, όταν πληγώνονταν από τα βέλη των κυνηγών, έτρωγαν δίκταμο για να θεραπευτούν. Eπειδή φύεται αποκλειστικά στην Kρήτη, ονομάζεται και Kρητική. αποτελούσε πανάκεια για πολλές παθήσεις: του στομάχου και γενικότερα του πεπτικού συστήματος, και του σπλήνα, αλλά και για τους ρευματισμούς, τα αρθριτικά και για παθήσεις της μήτρας και δυστοκίες. Oι μελέτες και τα πειράματα σήμερα αποδεικνύουν την αντιμικροβιακή δράση του αιθέριου ελαίου, την αποτελεσματικότητά του κατά του έλκους του στομάχου και την αντιοξειδωτική δράση του. Eπαληθεύουν επίσης πολλές από τις παραδοσιακές χρήσεις του φυτού.

Eγιναν πολλές αναφορές στην επουλωτική και αντί-μικροβιακή αξία της δρόγης, στην αντι-οξειδωτική δράση της κατά των ελεύθερων ριζών.

Oι εκδηλώσεις της Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας για φέτος τελειώνουν στη Zάκυνθο, τον Σεπτέμβριο. Θέμα: «H θαλάσσια φαρμακογνωσία», δρόγες, δηλαδή, προερχόμενες από το θαλάσσιο οικοσύστημα και χρησιμοποιούμενες θεραπευτικά, αλλά όχι μόνο.

Oλες οι εκδηλώσεις της EEE πραγματοποιούνται με τη συνεργασία των τοπικών φαρμακευτικών συλλόγων, υπό την αιγίδα του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου, τη βοήθεια χορηγών και με τη συνεργασία αξιόλογων επιστημόνων. Tα σεμινάρια γίνονται σε μέρη που αποτελούν φυσικούς τόπους συλλογής των αναφερόμενων δρογών, ή παραδοσιακής θεραπευτικής χρήσης τους. Συνήθως μία μέρα αφιερώνεται σε διαλέξεις και παρουσιάσεις και μία σε βοτανική ξενάγηση και εξερεύνηση του οικοσυστήματος της περιοχής.

Η EEE έχει παρουσία στο Διαδίκτυο (http://www.iama.gr/ethno) στην ελληνική γλώσσα. Στην ιστοσελίδα της υπάρχουν δημοσιευμένα τα πρακτικά όλων των εκδηλώσεων που έγιναν μέχρι σήμερα. Yπάρχει επίσης μία ειδική on-line φόρμα απογραφής εθνοφαρμακολογικών δεδομένων, όπου ο επισκέπτης μπορεί να συμπληρώσει τα σχετικά πεδία, με πληροφορίες για την παραδοσιακή χρήση δρογών.

Eλληνική Eταιρεία Eθνοφαρμακολογίας

«ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ»

«Κάθε φάρμακο που αγοράζουμε για να αντιμετωπίσουμε κάποια ασθένεια, από την κοινή γρίπη μέχρι κάποια μορφή κακοήθειας, κρύβει πολυετείς έρευνες και υπέρογκα ποσά που δαπανήθηκαν προκειμένου να φτάσει στα χέρια μας. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, στα προηγμένα εργαστήρια των φαρμακευτικών εταιρειών ακούραστοι ερευνητές δίνουν καθημερινά αγώνα για την ανακάλυψη νέων ουσιών, που θα καταπολεμήσουν τις μάστιγες της ανθρωπότητας.

Τη μερίδα του λέοντος στις ερευνητικές προσπάθειες -όπως προκύπτει από τη λίστα των 100 σπουδαιότερων φαρμάκων που βρίσκονται ήδη σε κλινικές δοκιμές- διεκδικούν τέσσερις κατηγορίες παθήσεων, με τις “δύσκολες” μορφές καρκίνου να πρωταγωνιστούν. Ακολουθούν τα καρδιαγγειακά νοσήματα, οι λοιμώδεις μεταδοτικές ασθένειες, όπως το AIDS και η ηπατίτιδα C και οι διαταραχές του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.

Στη λίστα περιλαμβάνονται, επίσης τα μεταβολικά νοσήματα (διαβήτης-παχυσαρκία), η οστεοπόρωση, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά και σπανιότερα εμφανιζόμενες ασθένειες, ενώ έρευνες γίνονται και για σκευάσματα που θα βοηθήσουν στην απεξάρτηση από την κοκαΐνη.

Η Λίντα Κατσή, υπεύθυνη επικοινωνίας μεγάλης φαρμακευτικής εταιρίας, εξηγεί για ποιους λόγους οι συγκεκριμένοι ιατρικοί τομείς βρίσκονται στο επίκεντρο του ερευνητικού ενδιαφέροντος: “Κατ’ αρχάς, πρόκειται για ανίατες ή χρόνιες ασθένειες με υψηλή νοσηρότητα και θνησιμότητα, για τις οποίες δεν έχει βρεθεί ακόμα θεραπεία, αλλά μόνο ημίμετρα που απαλύνουν τα συμπτώματά τους. Επιπλέον, με την προοδευτική γήρανση του πληθυσμού, αυξάνεται κάθε χρόνο αλματωδώς ο αριθμός των ασθενών, κάτι που προκαλεί τεράστια οικονομική επιβάρυνση για τα εθνικά συστήματα υγείας. Για παράδειγμα, αν δεν βρεθεί μέσα στα επόμενα δεκαπέντε με είκοσι χρόνια φάρμακο για το Αλτσχάιμερ, έχει υπολογιστεί ότι η νόσος θα γίνει αιτία να δημιουργηθούν σημαντικά προβλήματα σε όλα τα ασφαλιστικά συστήματα, ακόμα και των πιο εύρωστων κρατών”.

Τι όμως ωθεί τις φαρμακευτικές εταιρίες να ενδιαφέρονται τόσο για αυτά τα νοσήματα, ώστε να φτάνουν στο σημείο να επενδύουν ετησίως πάνω από 60 δισεκατομμύρια δολάρια; Οι ειδικοί εξηγούν πως σημαντικό ρόλο παίζουν και οι συγκυρίες, καθώς τώρα χάρη στην άνθηση της τεχνολογίας, της γενετικής και της βιοτεχνολογίας υπάρχει αφενός δυνατότητα αποκρυπτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος και αφετέρου καλή γνώση των μηχανισμών που προκαλούν τις ασθένειες. Έτσι, αποκτά νόημα η επένδυση μεγάλων ποσών στην έρευνα, αφού αυξάνονται οι πιθανότητες ανεύρεσης επιτυχημένων φαρμάκων.

Δύο σημαντικές τάσεις επικρατούν σήμερα στη φαρμακευτική αγορά: η πρώτη είναι η εγκατάλειψη της αναζήτησης των λεγόμενων blockbuster φαρμάκων που απευθύνονται σε μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες, προκειμένου να δοθεί έμφαση σε πολύ πιο εξειδικευμένα σκευάσματα. Η δεύτερη καταγράφει τη διεθνή στροφή προς τα νέας γενιάς βιολογικά φάρμακα, που διαφέρουν σημαντικά από τα παραδοσιακά.

“Τα σκευάσματα αυτά αποτελούνται από πρωτεΐνες ή αντισώματα και μπορεί να είναι έως και χίλιες φορές μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα παραδοσιακά μικρά μόρια. Επιπλέον, δεν αντιμετωπίζουν απλώς τα συμπτώματα, αλλά δρουν στοχευόμενα σε κάποια στάδια του μηχανισμού που προκαλεί την ασθένεια, επιτυγχάνοντας αναστολή της πορείας της, με αισθητά λιγότερες παρενέργειες”, εξηγεί ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας, Κωνσταντίνος Λουράντος.

Το μόνο δυσάρεστο είναι πως σε σχέση με το παρελθόν μειώνεται δραματικά ο αριθμός των δραστικών ουσιών που εγκρίνονται κάθε χρόνο από τον Αμερικανικό και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA και EMEA), προκειμένου να κυκλοφορήσουν στις αντίστοιχες αγορές. Το γεγονός αποτυπώνει ξεκάθαρα πόσο δύσκολο εγχείρημα είναι ο σχεδιασμός κάθε νέου φαρμάκου που προστίθεται στην ιατρική “φαρέτρα”».

Η φαρμακευτική έρευνα με αριθμούς:

· 800 εκατομμύρια δολάρια –τουλάχιστον– στοιχίζει ένα νέο φάρμακο προκειμένου να βγει στην αγορά. 54 εκατομμύρια δολάρια ήταν το αντίστοιχο κόστος το 1976.

· 1,2 δισ. δολάρια είναι σήμερα οι δαπάνες για κάθε βιολογικό φάρμακο.

· 1 νέο φάρμακο βγαίνει στην αγορά για κάθε 10.000 σκευάσματα που δοκιμάζονται.

· 3 στα 10 νέα φάρμακα αποφέρουν ίσα κέρδη με τα ποσά που δαπανήθηκαν για την ανακάλυψή τους.

· 15 χρόνια περίπου διαρκεί η πορεία ανάπτυξης μίας νέας φαρμακευτικής ουσίας.

· 17 νέα φαρμακευτικά μόρια εγκρίθηκαν το 2007 από την Αμερικανική Διεύθυνση Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), σε σχέση με 53 που είχαν εγκριθεί το 1996.

· 2 βιολογικά φάρμακα εγκρίθηκαν πέρυσι από την FDA. Μία δεκαετία πριν (το 1996) είχαν εγκριθεί 3.

· 15% των πωλήσεων της φαρμακευτικής βιομηχανίας απορροφάται ξανά από την έρευνα για νέα φάρμακα.

· 91 φαρμακευτικές εταιρείες βρίσκονται πίσω από τα 100 νέα σκευάσματα που δοκιμάζονται αυτή την εποχή στα εργαστήρια.

AIDS

AIDS είναι τα αρχικά των λέξεων Acquired Immunodeficiency Syndrome (Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας). Είναι το τελικό στάδιο μιας λοίμωξης που προκαλείται από έναν ιό, τον ιό HIV (Human Immunodeficiency Virus).

Προέλευση ιού

Στις δεκαετίες του 1960 και 1970 είχαν αναφερθεί μεμονωμένες περιπτώσεις ανεξήγητης ανοσοκαταστολής στις βιομηχανικές χώρες. Φαίνεται ότι το AIDS είχε "κτυπήσει" και πριν το 1981 στις δεκαετίες του '70 ή και του '60 ακόμα. Στον άνθρωπο βρέθηκαν αντισώματα του AIDS σε δείγματα αίματος του 1959. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με το ιατρικό περιοδικό Lancet το σύνδρομο υπάρχει από το 1954 τουλάχιστον. Αυτό αποκαλύφθηκε από την επανεξέταση οργάνων ενός 25χρονου ναύτη, ο οποίος πέθανε το 1959 από μια "μυστηριώδη" ασθένεια. Τα όργανα του ναύτη είχαν φυλαχτεί γιατί η ασθένεια που τον οδήγησε στο θάνατο ήταν άγνωστη. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των εξετάσεων ο ναύτης εκείνος έπασχε από AIDS και θα έπρεπε να έχει μολυνθεί τουλάχιστον 5 χρόνια νωρίτερα, δηλ. το 1954. Μετά το 1978, οι σποραδικές περιπτώσεις πλήθυναν, μέχρι που τον Ιούνιο του 1981, μια σύντομη αναφορά από Αμερικανούς γιατρούς, περιέγραψε 5 περιπτώσεις πνευμονίας από το μικρόβιο Pneumocystis Carinii σε ομοφυλόφιλους του Los Angeles που προηγουμένως ήταν υγιείς. Η Pneumocystis Carinii είναι ένα μικρόβιο που ενώ σε άτομα με φυσιολογική άμυνα δεν μπορεί να προκαλέσει ασθένεια, σε άτομα με μειωμένη άμυνα και ανοσία προκαλεί σοβαρές πνευμονίες, συχνά θανατηφόρες. Σχεδόν ταυτόχρονα, δημοσιεύτηκαν ανάλογα περιστατικά με κοινό χαρακτηριστικό τους την πτώση της ανοσίας του οργανισμού. Ήταν φανερό ότι ένα "μυστηριώδες" σύνδρομο", με κλινικές εκδηλώσεις που μέχρι τότε σπάνιζαν,

άρχιζε να διαδίδεται επικίνδυνα μεταξύ των ομοφυλοφίλων. Τον Μάιο του 1983, πρώτος ο Γάλλος Montagnier και οι συνεργάτες του, ανακοίνωναν την απομόνωση του νέου ιού σε ένα ασθενή με λεμφαδενοπάθεια στο Παρίσι.

Η αρχική πηγή του ιού φαίνεται πάντως από νεώτερα δεδομένα, ότι είναι ο χιμπαντζής.

Αυτό, ανακοινώθηκε στο τελευταίο (VI) Παγκόσμιο Συνέδριο για τους Ρετροϊούς. Ο χιμπαντζής του είδους Pan Troglodytes Troglodytes, βρέθηκε στη Δυτική Ισημερινή Αφρική, στη περιοχή δηλαδή που αναγνωρίστηκε η πρώτη περίπτωση AIDS. Η ερευνήτρια Beatrice Hahn, MD, του Πανεπιστημίου της Alabama στο Birmingham, είπε ότι ο ιός πιθανόν μεταπήδησε στον άνθρωπο τα τέλη της δεκαετίας του 1940 ή στις αρχές του ‘50, σαν αποτέλεσμα της ευρείας βρώσης τέτοιου κρέατος από τους ανθρώπους. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο HIV-1 μεταδόθηκε στον άνθρωπο όταν κυνηγοί εκτέθηκαν στο μολυσμένο αίμα.

Ενώ ο HIV είναι σχετικά νέος ιός για τον άνθρωπο, οι χιμπαντζήδες, θεωρείται ότι μεταφέρουν τη δικιά τους ποικιλία ιού – τον SIVcpv – για εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια, χωρίς όμως να νοσούν.

Από τη στιγμή που οι χιμπαντζήδες είναι γενετικά παρόμοιοι κατά το 98% με τους ανθρώπους, λέμε ότι εφ’ όσον βρούμε για ποιό λόγο οι μαϊμούδες αυτές δεν εμφανίζουν τη νόσο, μπορεί να βοηθηθούμε στην εύρεση του εμβολίου

Στόχοι της θεραπείας για τον HIV

Τα Φάρμακα για τον HIV, ή αντιρετροϊκά (ARV) φάρμακα, που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του ιού HIV, δεν μπορούν να θεραπεύσουν τη νόσο, αλλά μπορούν να εμποδίσουν τον πολλαπλασιασμό ή αναπαραγωγή του ιού, κάτι που γίνεται με μεγάλη ευκολία.

Η φαρμακευτική αγωγή για τον HIV έχει 4 κύριους στόχους:

Να παρατείνει το προσδόκιμο επιβίωσης και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής
Να αποτρέψει την εξέλιξη του HIV

Να μειώσει το υιικό φορτίο (το ποσόν του ιού HIV στο αίμα) σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα (κάτω από 50 αντίγραφα/ml) για όσο το δυνατόν μακρύτερο χρονικό διάστημα
Να περιορίσει την ανάπτυξη αντοχής κατάσταση στην οποία ο ιός δεν ανταποκρίνεται πλέον στα ARV φάρμακα

Να αποκαταστήσει και να διατηρήσει το ανοσιακό (αμυντικό) σύστημα σε φυσιολογικά επίπεδα

Να διατηρήσει τον αριθμό των CD4 κυττάρων σε φυσιολογικά όρια ή να τον αυξήσει, αν ο αριθμός είναι πολύ χαμηλός
Να ενισχύσει την άμυνα έναντι των άλλων λοιμώξεων

· Να μειώσει την μετάδοση του HIV σε άλλα άτομα, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε αυτό το σημείο γιατί ακόμη και μη ανιχνεύσιμο υιικό φορτίο στο πλάσμα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ιός δεν μπορεί να υπάρχει σε άλλα υγρά του σώματος.

Κατηγορίες φαρμάκων

Υπάρχουν 4 κατηγορίες φαρμάκων για την αντιμετώπιση του HIV. Κάθε κατηγορία προσδιορίζεται ανάλογα με τον τρόπο που προσβάλλει τον ιό.

Κατηγορία

Δράση

Νουκλεοσιδικοί αναστολείς της ανάστροφης μεταγραφάσης (Nucleoside reverse transcriptase inhibitors -NRTIs), γνωστοί και ως «νουκλεοσίδια», νουκλεοσιδικά ανάλογα ή βάση της θεραπείας

Abacavir (ABC)
Abacavir + Lamivudine (ABC + 3TC)
Abacavir + Lamivudine + Zidovudine (ABC + AZT + 3TC)
Didanosine (ddl)
Emtricitabine (FTC)
Tenofovir DF + Emtricitabine (TDF + FTC)
Lamivudine (3TC)
Stavudine (d4T)
Tenofovir DF (TDF or Bis(POC) PMPA)
Zalcitabine (ddC)
Zidovudine (AZT or ZDV)
Zidovudine + Lamivudine (AZT + 3TC)

Η παλαιότερη κατηγορία αντιρετροϊκών (ARV) φαρμάκων , οι NRTIs εμποδίζουν την δυνατότητα του HIV να αντιγράφει το DNA ενός κυττάρου, που είναι ο μηχανισμός τον οποίο ο ιός χρησιμοποιεί για να πολλαπλασιάζεται.

Μη νουκλεοσιδικοί αναστολείς της ανάστροφης μεταγραφάσης (non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors - NNRTIs)

Efavirenz (EFV)
Nevirapine (NVP)

Oι NNRTIs αναστέλλουν τη λειτουργία της ίδιας πρωτεΐνης με τους NRTI, αλλά είναι χημικά διαφορετικοί. Αντοχή εμφανίζεται γρήγορα σε αυτή την κατηγορία φαρμάκων αν δεν χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με ένα NRTI.

Αναστολείς της πρωτεάσης (Protease inhibitors - PIs)

Atazanavir (ATZ)
Darunavir (DRV)
Fosamprenavir (FPV)
Indinavir (IDV)
Lopinavir + Ritonavir (LPV)
Nelfinavir (NFV)
Ritonavir (RTV)
Saquinavir (SQV)
Tipranavir (TPV)

Οι PIs αναστέλλουν την πρωτεάση, ένα ένζυμο που ο ιός HIV χρειάζεται για να πολλαπλασιασθεί. Σαν κατηγορία οι PIs είναι σχετικά καλά ανεκτοί. Το γεγονός ότι οι PIs είναι καλά ανεκτοί δεν θα έπρεπε να αναφερθεί εδώ. Μερικά από τα φάρμακα των άλλων κατηγοριών είναι επίσης σχετικά καλά ανεκτά αλλά αυτό δεν αναφέρθηκε.

Αναστολείς της σύντηξης (Fusion inhibitors - FIs)

Enfuvirtide (T-20)

Είναι η νεότερη κατηγορία διαθέσιμων ARV φαρμάκων., Οι FIs εμποδίζουν τον HIV να εισέλθει στα υγιή κύτταρα του σώματος. Αυτό το φάρμακο πρέπει να χορηγείται με ένεση.

Συνδυαστική θεραπεία

Η θεραπεία για τον HIV περιλαμβάνει συνήθως 3 ή περισσότερα φάρμακα από τις κατηγορίες που περιγράφηκαν παραπάνω. Ο συνδυασμός αυτών των φαρμάκων έχει σχεδιασθεί με σκοπό να εμποδίσει τον πολλαπλασιασμό του ιού, με κατά το δυνατόν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες και μικρό αριθμό χαπιών. Οι συνδυασμοί αυτοί αναφέρονται σαν HAART, αντιρετροϊκή θεραπεία μεγάλης αποτελεσματικότητας.

Η Διεθνής Εταιρεία για το AIDS (International AIDS Society) προτείνει τους ακόλουθους δυνατούς συνδυασμούς φαρμάκων για την αρχική θεραπεία του HIV:

2 NRTIs + 1 PI με ritonavir (για φαρμακοενίσχυση)
2 NRTIs + 1 NNRTI

Παράγοντες όπως η συμμόρφωση, αντοχή στα φάρμακα, , και οι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορούν να προκαλέσουν αποτυχία του θεραπευτικού σχήματος της ΗAART. Αν αυτό συμβεί, ο γιατρός σας θα αποφασίσει πως θα τροποποιήσει τη θεραπεία σας με βάση εν μέρει το ιστορικό της θεραπείας σας, πόσους φαρμακευτικούς συνδυασμούς έχετε δοκιμάσει και αν έχετε γίνει ανθεκτικός σε κάποιο αντιρετροϊκό (ARV) φάρμακο.

Θεραπεία σακχαρώδους διαβήτη

Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει τρόπος ριζικής θεραπείας του σακχαρώδη διαβήτη. Έχει όμως αποδειχθεί αδιαμφισβήτητα ότι, με τις σύγχρονες θεραπευτικές μεθόδους, ασθενείς και με τους δύο τύπους του διαβήτη μπορούν να έχουν τιμές σακχάρου πολύ κοντά στις φυσιολογικές καθ' όλο το εικοσιτετράωρο, με αποτέλεσμα οι επιπλοκές να εμφανίζονται σπάνια η έστω πολύ καθυστερημένα. O διαβητικός και ο θεράπων ιατρός πρέπει να επιδιώκουν συνεχώς την καλύτερη δυνατή ρύθμιση και δεν πρέπει ποτέ να επαναπαύονται.

Ο θεμέλιος λίθος της θεραπευτικής αντιμετώπισης του διαβήτη είναι η δίαιτα, δηλαδή μια σχεδιασμένη υγιεινή διατροφή που περιέχει όλες τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες και έχει στόχο την απόκτηση και διατήρηση του κανονικού βάρους του σώματος, τη διατήρηση του σακχάρου σε φυσιολογικά επίπεδα, την αποφυγή υπογλυκαιμιών και τη ρύθμιση των λιπιδίων του αίματος και της αρτηριακής πίεσης που και αυτά είναι συχνά αυξημένα.

Στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης), τα πάσχοντα άτομα, που είναι συνήθως νεαρής ηλικίας, χρειάζονται από την πρώτη στιγμή της διάγνωσης και για όλη τους τη ζωή θεραπεία με ινσουλίνη. Στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 αντίθετα, που είναι και ο πιο συχνός, οι ασθενείς μπορούν για αρκετά χρόνια να ρυθμίζονται ικανοποιητικά με δίαιτα και αντιδιαβητικά δισκία πριν χρησιμοποιήσουν την ινσουλίνη.

Τα άτομα που υποβάλλονται σε ινσουλινοθεραπεία είναι υποχρεωμένα να ενίους τουλάχιστον δύο ενέσεις ινσουλίνης ημερησίως (κάποτε και 4 ή και περισσότερες), ούτως ώστε να καλύπτονται όσο το δυνατόν σωστότερα οι ανάγκες τους σε ινσουλίνη. Σήμερα, οι διαβητικοί και των δύο τύπων διαβήτη μπορούν να διατηρούν το σάκχαρό τους κοντά στο φυσιολογικό, εφόσον εφαρμόζουν τη λεγόμενη «εντατικοποιημένη» ινσουλινοθεραπεία. Αυτό σημαίνει συνεχή εκπαίδευση στο διαβήτη, πολλαπλές ενέσεις ινσουλίνης το 24ωρο, πολλαπλές μετρήσεις σακχάρου με τους φορητούς μετρητές γλυκόζης αίματος (αυτοέλεγχος) και συνεχή αναπροσαρμογή δόσεων ινσουλίνης βάσει των αποτελεσμάτων του αυτοελέγχου. Η ανακάλυψη νέων ινσουλινών (ανάλογα ινσουλίνης) με προφίλ δράσης ομοιάζον με αυτό του μη διαβητικού ατόμου διευκόλυνε τα μέγιστα την επίτευξη του στόχου αυτού. Τα εντατικοποιημένα αυτά σχήματα θεραπείας επιτρέπουν ευελιξία στις ώρες και στην ποσότητα των γευμάτων, καθώς και στις υπόλοιπες δραστηριότητες των διαβητικών (εργασία, άθληση κ.λπ.), ενώ προσφέρουν καλύτερη ρύθμιση με λιγότερες υπογλυκαιμίες. Οι φορητές υποδόριες αντλίες ινσουλίνης χορηγούν συνεχώς ινσουλίνη σε δόση που δύναται να τροποποιείται από το χρήστη και είναι κατάλληλες για διαβητικούς με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και δυσκολία ρύθμισης ή με στόχο την τέλεια ρύθμιση, όπως π.χ. έγκυες με σακχαρώδη διαβήτη.

Στο διαβήτη τύπου 2 έχουν θέση και τα αντιδιαβητικά δισκία, όταν η δίαιτα και η άσκηση από μόνες τους δεν επαρκούν να ρυθμίσουν σωστά ένα διαβητικό. Τα αντιδιαβητικά δισκία χρησιμοποιούνται πιο νωρίς και σε συνδυασμούς για καλύτερες τιμές σακχάρου αίματος όλες τις ώρες του 24ώρου (πριν και μετά τα γεύματα) και μπορούν να συνδυασθούν κάποτε και με ινσουλίνη.
Όταν μετά παρέλευση αρκετών ετών (συνήθως 5-15) τα χάπια παύουν να δρουν, οι ασθενείς πρέπει να μετατάσσονται σε ινσουλίνη αρκετά εγκαίρως και να μην αφήνονται αρρύθμιστοι για πολλά χρόνια με ολέθριες για αυτούς συνέπειες.

Εκτός από την καθημερινή παρακολούθηση του σακχάρου, ο διαβητικός θα πρέπει να ελέγχει και τη μακροχρόνια ρύθμιση του διαβήτη του μετρώντας στο εργαστήριο ανά τρίμηνο την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη του. Όσο χαμηλότερη είναι αυτή, τόσο καλύτερη είναι η ρύθμιση και τόσο χαμηλότερος ο κίνδυνος επιπλοκών του διαβήτη. Η πρώιμη ανίχνευση και η αντιμετώπιση των επιπλοκών του διαβήτη αποτελούν τη μεγαλύτερη πρόκληση για τον ιατρό που ασχολείται με διαβητικούς. Ενδεικτικώς αναφέρουμε την ανίχνευση λευκώματος στα ούρα με ειδική τεχνική (μικρολευκωματινουρία), η οποία θεωρείται δείκτης αρχόμενης νεφρικής βλάβης, καθώς και παράγων κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα. Με την κατάλληλη αγωγή η κατάσταση αυτή μπορεί να υποστραφεί, γεγονός πολύ ευνοϊκό για τον ασθενή.

Ο τύπος του διαβήτη και οι θεραπευτικές επιλογές.

Η ταξινόμηση του διαβήτη σε δύο κυρίως τύπους έχει να κάνει με την επιλογή της θεραπείας οποιοδήποτε τύπο διαβήτη και αν ανήκει κάποιος η βάση της θεραπείας του είναι η δίαιτα. Δηλαδή πρέπει πάντα να προσέχει τι τρώει ,πόσο τρώει και τι τρώει.

Η ινσουλίνη είναι η βάση της θεραπείας στον διαβήτη τύπου Ι και χωρίς αυτήν δεν μπορεί ο άνθρωπος να ζήσει ούτε μια ημέρα. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ινσουλίνης τους οποίους χρησιμοποιούμε κατά περίπτωση ασθενούς .Η επιλογή τους είναι αποτέλεσμα της συζήτησης που κάνει ο ασθενής με τον γιατρό του για τον τρόπο ζωής του ,το επάγγελμα του ,τις διατροφικές του προτιμήσεις κ.λπ.

Στον διαβήτη τύπου ΙΙ τα πράγματα είναι πιο απλά διότι υπάρχουν πολλές διαθέσιμες κατηγορίες φαρμάκων εκ των οποίων άλλες βελτιώνουν την κατανάλωση της γλυκόζης στα διάφορα όργανα του σώματος όπως το φάρμακο μετφορμίνη (Glucophage ret) ,οι νεώτερες φαρμακευτικές ουσίες όπως η ροσιγλιταζόνη (Avandia) ή η πιογλιταζόνη (Actos) .

Άλλα φάρμακα αυξάνουν την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας όπως π.χ. η γλιβενκαμίδη το πασίγνωστο σε όλους τους διαβητικούς Daonil.Υπάρχουν και νεώτερες ουσίες που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία με διαφορές φαρμακολογικές και φαρμακοκινητικές δράσεις ώστε να προσαρμόζονται κατάλληλα τα φάρμακα επάνω στην κάθε περίπτωση.

Η μελέτη του διαβήτη έφερε και άλλα φάρμακα στην επιφάνεια των οποίων η χρήση περιορίζεται διότι αντιμετωπίζουν περιφερικές πτυχές του προβλήματος και όχι τον κύριο παθογενετικό μηχανισμό πρόκλησης του

διαβήτη που είναι η αντίσταση που προβάλουν τα κύτταρα του σώματος στην δράση της ινσουλίνης.

Επί αποτυχίας των φαρμάκων να ρυθμίσουν το σάκχαρο τότε ο διαβήτης τύπου ΙΙ αντιμετωπίζεται με χορήγηση ινσουλίνης ακριβώς της ίδιας που χρειάζονται και οι διαβητικοί τύπου Ι .

Νεώτερες προσπάθειες στην έρευνα του διαβήτη έφεραν καρπούς και σε λίγα χρόνια η ατομική -γονιδιακή θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη θα είναι γεγονός με την μεταμόσχευση β κυττάρων του παγκρέατος.

Μέχρι τότε η τριάδα υπομονή ,πιστή εφαρμογή των προτάσεων των γιατρών για την αντιμετώπιση της νόσου και τακτική ιατρική παρακολούθηση αποτελούν την χρυσή συνταγή για την γλυκιά ζωή που μας επιφυλάσσει ο σακχαρώδης διαβήτης .

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα φάρμακα από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα εξελίσσονται όλο και περισσότερο,διοτι οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη για καλύτερες συνθήκες ζωής. Θέλουν και προσπαθούν να καταπολεμήσουν αρρώστιες και παθήσεις που αποτελούν σημαντικές απειλές για την σημερινή εποχή όπως ο καρκίνος και ηπατίτιδα που αναφέραμε παραπάνω. Οι επιστήμονες κάνουν συχνές μελέτες για την δημιουργία νέων φαρμάκων έτσι ώστε αυξηθεί ο μέσος όρος ζωής του ανθρώπου. Ελπίζουμε στο μέλλον να γίνουν μεγαλύτερα βήματα ανάπτυξης και εξέλιξης της επιστήμης της ιατρικής και των φαρμάκων έτσι ώστε κάθε επικίνδυνη αρρώστια η πάθηση να μπορεί να ξεπεραστεί όπως μια καθημερινή αρρώστια.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: INTERNET

www.thewellproject.org/Treatment_and_Trials/ Anti_HIV_Meds/Lifecycle_and_ARVs.jsp

www.paradosiakafarmaka.gr

www.fakmaka.gr

…………